Του Lawrence Summers *
Μετά από μια σύντομη βουτιά στις αγορές, η ομιλία του νεοεκλεγέντα προέδρου το βράδυ της Τρίτης ήταν πιο συμφιλιωτική από ότι ανέμεναν οι περισσότεροι και έδωσε έμφαση στη δέσμευση για επενδύσεις σε υποδομές.
Οι επενδυτές συμπέραναν, τελικά, ότι ο συνδυασμός της μετατόπισης σε μια αρκετά επεκτατική δημοσιονομική πολιτική και της δραστικής χαλάρωσης των ρυθμιστικών φραγμών σε τομείς από την ενέργεια και τα χρηματοοικονομικά ως την τιμολόγηση των φαρμάκων θα αυξήσει τη ζήτηση και θα ενισχύσει τον πληθωρισμό στην αμερικάνικη οικονομία.
Το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθούν τα πραγματικά επιτόκια και οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό και να ενισχυθούν οι χρηματιστηριακές αγορές και το δολάριο. Ωστόσο, η εμπειρία μας διδάσκει ότι οι πρώτες αντιδράσεις των αγορών σε μεγάλα πολιτικά συμβάντα δεν προβλέπουν καλά τον τελικό τους αντίκτυπο.
Ο οικονομολόγος του MIT, Ρούντιγκερ Ντόρνμπους, είχε διεξάγει μια ενδελεχή έρευνα στα αποτελέσματα λαϊκιστικών οικονομικών προγραμμάτων σε όλο τον κόσμο, διαπιστώνοντας πως αν και μερικές φορές είχαν άμεσα θετικά αποτελέσματα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ήταν καταστροφικά για την εργατική τάξηστο όνομα της οποίας εφαρμόζονταν.
Αυτή μπορεί να είναι και η μοίρα του προγράμματος του Τραμπ, δεδομένων των σχεδιαστικών σφαλμάτων, των μη ρεαλιστικών υποθέσεων και της απερίσκεπτης περιφρόνησης των παγκόσμιων οικονομικών.
Είμαι εδώ και καιρό ένας υπέρμαχος των χρηματοδοτούμενων από χρέος δημόσιων επενδύσεων, δεδομένων των χαμηλών επιτοκίων και των απαρχαιωμένων υποδομών στις ΗΠΑ, οπότε χάρηκε όταν είδα τον κ. Τραμπ να δίνει έμφαση στο σημείο αυτό.
Δυστυχώς, το σχέδιο που παρουσίασαν οι σύμβουλοί του, ο Πίτερ Ναβάρο και ο Γουίλμπουρ Ρος, δείχνει μια προσέγγιση που βασίζεται στις φοροελαφρύνσεις για επενδύσεις σε μετοχές και σε αποκλειστική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα που δεν θα καλύπτει τα πιο σημαντικά έργα, δεν θα φτάσει σε πολλούς από τους πιο σημαντικούς επενδυτές και αγνοεί σημαντικά τους δημόσιους πόρους.
Πολλές από τις επενδύσεις σε υποδομές με τις υψηλότερες αποδόσεις – όπως η βελτίωση των δρόμων, η αποκατάσταση 60.000 γεφυρών, η αναβάθμιση σχολείων ή ο εκσυγχρονισμός του συστήματος εναέριας κυκλοφορίας – δεν αποδίδουν κέρδη στους ιδιώτες και άρα δεν έχουν συμπεριληφθεί στο σχέδιο. Από το πρόγραμμα δεν μπορούν να ωφεληθούν ούτε τα μη υποκείμενα σε φόρους ασφαλιστικά ταμεία, τα ιδρύματα και τα κρατικά επενδυτικά ταμεία.
Είμαι αισιόδοξος όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής επέκτασης. Αλλά κάθε υπεύθυνος οικονομολόγος πρέπει να αναγνωρίσει, πως από ένα σημείο και μετά μπορεί να οδηγήσει σε ένα συνδυασμό υπερβολικού ξένου δανεισμού, πληθωρισμού και ακόμα και μιας οικονομικής κρίσης. Όπως έδειξε ο κ. Ντόρνμπους, στις αναδυόμενες αγορές αυτό μπορεί να συμβεί πολύ γρήγορα. Στις ΗΠΑ η διαδικασία θα είναι πιο μακρά.
Ακόμα και αν δεν ληφθεί υπόψη το πιθανό κόστος του σχεδίου για τις υποδομές (που υποτιμά σημαντικά η ομάδα του Τραμπ) ή της προτεινόμενης αμυντικής ενίσχυσης, οι προτάσεις του Τραμπ για την φορολογική μεταρρύθμιση είναι πολύ ακριβές. Πολλές, όπως η προτεινόμενη κατάργηση του φόρου κληρονομιάς, θα ευνοήσει μόνο τους πλούσιους με τις μεγάλες αποταμιεύσεις.
Αν και χρειάζονται δραστικές αλλαγές στο προτεινόμενο εγχώριο πρόγραμμα για να λειτουργήσει, η γενική κατεύθυνση της αύξησης των δημόσιων επενδύσεων, της φορολογικής μεταρρύθμισης και των ρυθμιστικών προσαρμογών είναι η σωστή.
Δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο και για το παγκόσμιο σχέδιο του κ. Τραμπ, το οποίο βασίζεται σε μια παρανόηση για το πώς λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία. Σκεφτείτε τις άμεσες επιπτώσεις από την νίκη του κ. Τραμπ. Το μεξικάνικο πέσο υποτιμήθηκε κατά περίπου 10% σε σχέση με το δολάριο, εν μέσω φόβων για την εισαγωγή νέων πολιτικών προστατευτισμού. Μεγάλες απώλειες έχουν καταγράψει και άλλα νομίσματα αναδυόμενων αγορών. Η συνέπεια της αλλαγής αυτής είναι να αυξήσει το κόστος σε οτιδήποτε εξάγουν οι ΗΠΑ στο Μεξικό και να μειώσει το κόστος σε οτιδήποτε εξάγει το Μεξικό στις ΗΠΑ.
Θα καταστήσει επίσης το Μεξικό και άλλες αναδυόμενες αγορές πολύ φθηνότερες σε σχέση με τις ΗΠΑ για τις πολυεθνικές.
Οπότε, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι, ειδικά στην μεταποίηση, θα έρθουν αντιμέτωποι με αυξημένες πιέσεις.
Το σχέδιο φαίνεται να υποθέτει πως μπορούμε να πιέσουμε χώρες να αφήσουν τα νομίσματα τους να υποτιμηθούν, όπως φαίνεται από την πρόθεση να κατηγορηθεί η Κίνα από το νέο υπουργό Οικονομικών για χειραγώγηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Αυτό είναι γελοίο. Αν και υπάρχουν εύλογα επιχειρήματα ότι στο παρελθόν η Κίνα έχει χειραγωγήσει την συναλλαγματική ισοτιμία για να έχει εμπορικό πλεονέκτημα, η πραγματικότητα είναι πως την τελευταία χρονιά η χώρα έχει παρέμβει για να στηρίξει την ισοτιμία. Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες αναδυόμενες αγορές.
Ακόμα και οι πρόεδροι των ΗΠΑ που έχουν λάβει πολιτική εντολή δεν μπορούν να ακυρώσουν τους νόμους των οικονομικών.
Τα λαϊκιστικά οικονομικά θα εξελιχθούν με διαφορετικό τρόπο στις ΗΠΑ από ότι στις αναδυόμενες αγορές. Αλλά τα αποτελέσματα δεν θα είναι καλύτερα. Όσοι συμμετέχουν στην παγκόσμια οικονομία πρέπει τώρα να ελπίζουν, πως όπως συνέβη στο παρελθόν, ένας πρόεδρος των ΗΠΑ που θα είναι αντιμέτωπος με την ευθύνη να κυβερνήσει θα διατηρήσει ένα μέρος του πυρήνα των οικονομικών του σχεδίων κάνοντας ταυτόχρονα σημαντικές προσαρμογές.
*O Lawrence Summers είναι καθηγητής στο Harvard και πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ.
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr