του Joachim Fels*
Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί η προεκλογική υπόσχεση του Ντόναλντ Τραμπ «να κάνει την Αμερική μεγάλη ξανά» άγγιξε τόσους πολλούς.
Πράγματι, η απειλή της τρομοκρατίας, η αύξηση της ανισότητας και η εξαφάνιση θέσεων εργασίας από την ψηφιακή τεχνολογία καλλιεργούν εδώ και καιρό αισθήματα ανασφάλειας.
Ωστόσο, με βάση τους περισσότερους δείκτες, η αμερικάνικη οικονομία είναι σε καλή κατάσταση και σίγουρα σε καλύτερη από αυτήν της Ευρώπης.
Αν και το μέσο (median) πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών στις ΗΠΑ παραμένει κάτω από το υψηλό του τέλους της δεκαετίας του 1990, έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια και θα φτάσει σύντομα σε νέα υψηλά. Οι Αμερικανοί ζουν στα μεγαλύτερα σπίτια, οδηγούν τα καλύτερα αυτοκίνητα και τρώνε τις πιο παχιές μπριζόλες. Το επίπεδο ζωής στις ΗΠΑ, με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο (εκτός από μερικές ξεχωριστές περιπτώσεις όπως το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία και η Ελβετία) και βρίσκεται 50% πάνω από αυτό της Ευρώπης και της Ιαπωνίας.
Η αμερικάνικη τεχνολογία, οι ταινίες και η μουσική διαμορφώνουν τις ημέρες και τις νύχτες ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη. Η χρηματοοικονομική βιομηχανία των ΗΠΑ βρίσκεται σε μια πιο σταθερή και επικερδή πορεία, οι τομείς του real estate και των υπηρεσιών είναι πιο ζωηροί και τα κορυφαία τους πανεπιστήμια είναι ασυναγώνιστα. Δεν πρόκειται για εφιάλτη.
Αν υπάρχει μια μεγάλη οικονομία στον κόσμο που έχει ανάγκη να γίνει μεγάλη ξανά, είναι αυτή της Ευρώπης. Μετά από μια αξιοπρεπή οικονομική επίδοση ύστερα από την δημιουργία του ευρώ και ως το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με μια χαμένη δεκαετία.
Η ανάπτυξη έχει μείνει στάσιμη στην Ε.Ε. μετά το 2008 και η ανεργία παραμένει διπλάσια από αυτήν των ΗΠΑ. Εξαιτίας της κρίσης του ευρώ, ο τραπεζικός τομέας και οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι κατακερματισμένες. Η πορεία προς μια «όλο και βαθύτερη ένωση» έχει σταματήσει. Οι αποσχιστικές τάσεις και ο εθνικισμός ενισχύονται. Τo Βrexit φαίνεται περισσότερο ως μια πρώτη γεύση από αυτό που θα ακολουθήσει, παρά με ένα απομονωμένο, ξεχωριστό συμβάν.
Αλλά κατά ένα ειρωνικό τρόπο ωστόσο, η υπόσχεση του Ντόναλντ Τραμπ ότι θα έρχεται πάντα πρώτα η Αμερική, μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να γίνει μεγάλη ξανά.
Πρώτον, ενώ η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει σαν στόχο να αποθαρρύνει τις εισαγωγές και να τονώσει την εγχώρια παραγωγή, οι ευρωπαίοι εξαγωγείς θα έχουν την δυνατότητα να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους στις ΗΠΑ. Ένας λόγος είναι πως το δολάριο έχει ενισχυθεί και το ευρώ έχει αποδυναμωθεί μετά τις προεδρικές εκλογές, αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εξαγωγών.
Αν η Fed προχωρήσει στις τρεις αυξήσεις επιτοκίων που προβλέπουν οι αξιωματούχοι της και η ΕΚΤ συνεχίσει να διευρύνει τον ισολογισμό της και να φορολογεί τις τράπεζες για τα πλεονάζοντα αποθέματα τους, το δολάριο μπορεί να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο. Επιπλέον, η ισχυρότερη καταναλωτική και επιχειρηματική εμπιστοσύνη, καθώς και οι υψηλότερες τιμές των μετοχών, μπορεί να τονώσουν την ζήτηση στις ΗΠΑ για εγχώρια και ξένα προϊόντα.
Η ενίσχυση της ζήτησης για εγχώρια, αντί για ξένα προϊόντα μπορεί να γίνει πραγματικότητα κάποια στιγμή, αλλά βραχυπρόθεσμα δεν υπάρχει η απαιτούμενη ποιότητα και δυνατότητα στον αμερικάνικο μεταποιητικό τομέα για να καλυφθεί το κενό.
Πολλά από τα καπέλα με το σύνθημα «Make America Great Again» που φορούσαν οι υποστηρικτές του Τραμπ στην ορκωμοσία είχαν κατασκευαστεί στην Κίνα ή στο Βιετνάμ και θα χρειαστεί να περάσει καιρός και μια μεγάλη αλλαγή στις τιμές προτού οι εύποροι Αμερικανοί αρχίσουν να προτιμούν τη Chevrolet, τη Lincoln, τη Chrysler και τη Jeep από τη BMW, τη Μercedes, τη Lexus και τη Range Rover.
Δεύτερον, η προοπτική μιας πιο προστατευτικής κυβέρνησης των ΗΠΑ – μαζί με τις υφιστάμενες τοπικές πιέσεις από τα λαϊκιστικά κινήματα – πιθανότατα θα προκαλέσουν μια αντίδραση στην Ευρώπη με στόχο την εφαρμογή πολιτικών που θα τονώσουν την δημόσια ζήτηση και την δυνητική ανάπτυξη.
Η εξωτερική απειλή στο εξαγωγικό μοντέλο ανάπτυξης της Γερμανίας είναι υπαρκτή και αυτό θα βοηθήσει τη Γερμανίδα καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ να ξεπεράσει την αντιπαράθεση εντός του κόμματος της για την εφαρμογή μιας πιο επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής. Επιπρόσθετα, ενώ η πολιτική λιτότητας είναι δύσκολο να αλλάξει σημαντικά, μπορούμε να δούμε μεγαλύτερη ευελιξία απέναντι σε πιο φιλικές για την ανάπτυξη δημοσιονομικές πολιτικές σε άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Τρίτον, μια πιο απομονωτική εξωτερική και αμυντική πολιτική στις ΗΠΑ μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα πρωτοβουλία για κοινή ευρωπαϊκή άμυνα. Η δέσμευση σε ένα κοινό αμυντικό προϋπολογισμό, για την αντιμετώπιση υπαρκτών ή πιθανών εξωτερικών απειλών, είναι ένας πολύ πιο εύκολος τρόπος να πουληθεί η ιδέα της δημοσιονομικής ένωσης.
Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, σε σχέση με την αισιοδοξία που επικρατεί στις ΗΠΑ και την απαισιοδοξία στην Ευρώπη που αποτιμάται σε αυτό το στάδιο από τις αγορές, η Ευρώπη φαίνεται να έχει πολύ μεγαλύτερες προοπτικές να κάνει την θετική έκπληξη.
Δεν αποκλείεται ο Ντόναλντ Τραμπ να κάνει την ήδη μεγάλη Αμερική, ακόμα μεγαλύτερη. Αλλά το πιθανότερο είναι πως σε τέσσερα με οκτώ χρόνια από τώρα περισσότεροι Ευρωπαίοι παρά Αμερικανοί θα έχουν λόγο να πουν «σας ευχαριστώ, κ. Πρόεδρε!».
*O αρθρογράφος είναι οικονομικός σύμβουλος της Pimco.
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr