Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι πράγματι υπέρμαχος του προστατευτισμού. Δεν πρόκειται απλώς για λόγια. Αυτό είναι το μάθημα από την ανακοίνωση της περασμένης Πέμπτης ότι θα υπογράψει αυτή την εβδομάδα διάταγμα για την επιβολή δασμών 25% στο χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο.
Οι δασμοί αυτοί καθαυτοί δεν είναι τόσο σημαντικοί. Αλλά η λογική που χρησιμοποιείται για την δικαιολόγηση τους, το προτεινόμενο επίπεδο και η διάρκεια, η βούληση να μπουν στο στόχαστρο στενοί σύμμαχοι και η δήλωση του προέδρου ότι «οι εμπορικοί πόλεμοι είναι πολύ καλοί και εύκολο να τους κερδίσεις» πρέπει να ανησυχήσουν όλους τους σοβαρούς παρατηρητές.
Το μέτρο αυτό δύσκολα θα είναι το τελευταίο. Το πιθανότερο είναι πως αποτελεί την αρχή του τέλος της βασισμένης σε κανόνες πολυμερούς εμπορικής τάξης που δημιούργησαν οι ίδιες οι ΗΠΑ.
Αυτό μπορεί να ακουστεί ως μια κινδυνολογία. Δεν θα έπρεπε. Πράγματι, οι προτεινόμενες πολιτικές βάζουν στο στόχαστρο λίγο πάνω από το 2% των εισαγωγών στις ΗΠΑ. Αν σταματήσουν εκεί, τότε ο κόσμος και η παγκόσμια οικονομία θα το ξεπεράσουν. Είναι πιθανό ότι με κάποιον τόσο ασυνεπή όσο ο κ. Τραμπ στο τιμόνι, θα σταματήσουν όντως εκεί. Αλλά δεν μπορούμε να στοιχηματίσουμε σε αυτό.
Ένας λόγος που ο προστατευτισμός στις ΗΠΑ πιθανότατα θα επεκταθεί, είναι πως η προτεινόμενη δράση, η οποία είναι σχεδιασμένη ώστε να έχει διάρκεια, θα φορολογήσει όλους του χρήστες αλουμινίου και χάλυβα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται και βιομηχανίες που απασχολούν πολύ περισσότερους από τους 81.000 που εργάζονται στην βιομηχανία χάλυβα των ΗΠΑ.
Οι βιομηχανίες αυτές θα υποφέρουν από την «αρνητική πραγματική προστασία». Ένα αποτέλεσμα θα είναι πως τα εισαγόμενα προϊόντα τα οποία είναι κατασκευασμένα από χάλυβα και αλουμίνιο θα γίνουν φθηνότερα. Η «λύση» θα είναι σίγουρα να επιβληθούν δασμοί και σε αυτές τις εισαγωγές προϊόντων.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η δράση αυτή θα μπορούσε να επεκταθεί είναι ότι όσοι θα επηρεαστούν αρνητικά θα απαντήσουν κατά των ΗΠΑ σε άλλους τομείς. Στην πράξη ωστόσο, το πιθανότερο είναι πως θα οδηγήσουν τις ΗΠΑ στη διαδικασία επίλυσης διαφωνιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, επιβάλλοντας ταυτόχρονα τα λεγόμενα μέτρα προφύλαξης στο χάλυβα και στο αλουμίνιο για να αποτρέψουν την εκτροπή των εισαγωγών στις αγορές τους. Είναι άλλος ένας τρόπος με τον οποίο θα επεκταθεί ο προστατευτισμός.
Ένας επιπλέον λόγος για την επέκταση του προστατευτισμού είναι ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν το «παραθυράκι» της εθνικής ασφάλειας . Ο Π.Ο.Ε επιτρέπει όντως σε ένα μέλος να λάβει «οποιαδήποτε δράση θεωρεί απαραίτητη για την προστασία των βασικών εθνικών του συμφερόντων… σε καιρό πολέμου ή σε οποιαδήποτε έκτακτο περιστατικό στις διεθνείς του σχέσεις».
Αλλά όπως επισημαίνει η υπουργός Εξωτερικών του Καναδά Κρίστια Φρίλαντ: «Είναι εντελώς ανάρμοστο να αντιμετωπίζεται το εμπόριο με τον Καναδά ως μια απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ». Αλλά όταν το «παραθυράκι» αυτό χρησιμοποιείται με τόσο ανεύθυνο τρόπο από τις ΗΠΑ για όλες τις χώρες, που μπορεί να σταματήσει όλο αυτό;
Ένα κρίσιμο στοιχείο είναι πως το μέτρο δεν αφορά την Κίνα, η οποία αντιστοιχεί σε λιγότερο από 1% των εισαγωγών χάλυβα στις ΗΠΑ. Τα θύματα του είναι φίλοι και σύμμαχοι: η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Ε.Ε., η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.
Ούτε είναι ένα μέτρο το οποίο λήφθηκε ενάντια σε μια μορφή άδικου εμπορίου. Πρόκειται για μια καθαρά προστατευτική πολιτική με στόχο την σωτηρία παλιών βιομηχανιών.
Ωστόσο, ακόμα και υπό αυτούς τους όρους, το σκεπτικό είναι έωλο: η παραγωγή αλουμινίου και χάλυβα στις ΗΠΑ είναι στάσιμη εδώ και χρόνια. Αν η δράση αυτή φαίνεται λογική στον κ. Τραμπ, τι δεν μπορεί να του φανεί λογικό;
Για όλους αυτούς τους λόγους τότε, θα έπρεπε να περιμένουμε περισσότερα μέτρα προστατευτισμού από τις ΗΠΑ και από άλλους. Αλλά και πάλι, υπάρχει ένας πιο σημαντικός λόγος για να το αναμένουμε αυτό. Ο κ. Τραμπ φαίνεται να θέλει έναν εμπορικό πόλεμο. Είναι βέβαιος πως μια μεγάλη χώρα με μεγάλα εμπορικά ελλείμματα θα «κερδίσει». Επιπλέον, πιστεύει πως τα ελλείμματα αυτά αποτελούν απόδειξη πως οι άλλοι εκμεταλλεύονται τις ΗΠΑ. Είναι και οι δύο πεποιθήσεις γελοίες από οικονομική άποψη.
Πράγματι, οι ΗΠΑ μπορεί να πληγούν λιγότερο από ότι άλλοι σε έναν εμπορικό πόλεμο. Αλλά όλοι, και οι ΗΠΑ, θα ζημιωθούν από τον κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομίας. Επιπρόσθετα, είναι λάθος να αντιμετωπίζονται τα εμπορικά πλεονάσματα ως το ισοδύναμο των κερδών για τις επιχειρήσεις, όπως κάνει ο κ. Τραμπ. Οι εισαγωγές είναι ο στόχος του εμπορίου. Τα εμπορικά πλεονάσματα δεν έχουν από μόνα τους κάποια αξία.
Ωστόσο, η δράση αυτή δικαιολογείται τελικά από την ισχυρή πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ έχουν πέσει θύμαμηχανορραφιών άλλων χωρών. Ένα στοιχείο στο οποίο γίνεται επίκληση για την δικαιολόγηση αυτού του ισχυρισμού είναι η ιδέα πως «οι ΗΠΑ είναι η τελευταία μεγάλη οικονομία στον κόσμο με πολιτικές προστατευτισμού».
Δεν υπάρχει καμία ιδανική μέτρηση για το πόσο προστατευτική είναι η εμπορική πολιτική μιας χώρας. Αλλά η λιγότερο κακή είναι ο μέσος εφαρμοζόμενος δασμός. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Ε. ο μέσος εφαρμοζόμενος δασμός στην Ιαπωνία το 2015 ήταν 2,1%, των ΗΠΑ 2,4% και της Ε.Ε. 3%. Είναι όλοι πολύ κοντά. Της Κίνας ήταν 4,4%, κυρίως λόγο μιας παγκόσμιας διαπραγμάτευσης: της ένταξης της στον Π.Ο.Ε. το 2001, όταν αντιμετωπιζόταν ακόμα ως αναπτυσσόμενη οικονομία.
Ορισμένοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ αναφέρονται αντίθετα στον παγιωμένο δασμό. Στη βάση αυτή, ο προστατευτισμός των ΗΠΑ είναι σχετικά χαμηλός. Αλλά απλώς ο μέσος όρος των παγιωμένων δασμών μας λέει πολύ λίγα για το πραγματικό επίπεδο του προστατευτισμού. Επιπλέον, οι ΗΠΑ έχουν παγιώσει τους δασμούς τους σε χαμηλά επίπεδα για να κερδίσουν παραχωρήσεις από τους άλλους, κυρίως προστασία της πνευματικής τους ιδιοκτησίας.
Η άλλη αιτίαση για τους δασμούς αφορά τα εμπορικά ελλείμματα. Αλλά αυτά είναι μακροοικονομικά φαινόμενα, όχι το αποτέλεσμα εμπορικών πολιτικών. Ο κ. Τραμπ μόλις υπέγραψε νόμο που θα επιφέρει μεγάλη αύξηση του διαρθρωτικού ελλείμματος των ΗΠΑ. Αν δεν υπάρξουν άλλες αλλαγές, αυτό είναι βέβαιο ότι θα αυξήσει το εμπορικό έλλειμμα.
Είναι κάτι που θα ισχύσει σίγουρα, αν όπως ελπίζει η κυβέρνηση οι περικοπές φόρων πυροδοτήσουν μια μεγάλη άνοδο στις ιδιωτικές επενδύσεις στις ΗΠΑ, ενώ θα αυξηθούν τα κυβερνητικά ελλείμματα. Κατανοεί το αριστερό χέρι της κυβέρνησης των ΗΠΑ τι κάνει το δεξί; Φαίνεται πως όχι.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει δίκιο που επικρίνει αυτό το σχέδιο. Θα επιφέρει σημαντικά κόστη, θα διαταράξει συμμαχίες και θα οδηγήσει σίγουρα σε ακόμα πιο επιζήμια μέτρα προστατευτισμού, από τις ΗΠΑ και άλλους. Είναι το προϊόν ενός χαρακτηριστικού μείγματος αυτολύπησης – ο κόσμος είναι κακός απέναντι μας – και μεγαλορρημοσύνης – μπορούμε εύκολα να αναγκάσουμε τους άλλους να υποκύψουν. Το αποτέλεσμα θα είναι πιθανότατα μια περαιτέρω διάβρωση του ευαίσθητου ιστού του παγκόσμιου εμπορίου.
Συγχαρητήρια κ. Τραμπ.
Πηγή Πληροφοριών: Financial Times, Euro2day.gr
στο 