Ο παλιός Δρόμος του Μεταξιού στήριξε τη χρυσή εποχή της Κίνας πριν από χίλια χρόνια, όταν η εδαφική επέκταση της δυναστείας τον Τανγκ, η πολιτιστική ανωτερότητα και η οικονομική ισχύς – με το 58% του παγκόσμιου ΑΕΠ – είχαν φτάσει στο ζενίθ τους.
Αυτό το μήνα, το Πεκίνο φιλοξενεί ένα διεθνές συνέδριο στο οποίο θα παρουσιάσει την πρωτοβουλία του προέδρου Σι Τζινπίνγκ με την ονομασία «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος», ένα φιλόδοξο σχέδιο που έχει σαν στόχο να επαναδημιουργήσει το Δρόμο του Μεταξιού.
Αλλά σε πέντε ή 10 χρόνια από σήμερα, θα θυμόμαστε αυτή την εκδήλωση ως ένα βήμα προς το επόμενο στάδιο για το άνοιγμα της κινεζικής οικονομίας στις παγκόσμιας αγορές ή ως έναν μεγαλεπήβολο εγχείρημα που οδήγησε σε μια τεράστια σπατάλη πόρων;
Αν και η πρωτοβουλία για το νέο δρόμο του μεταξιού ανακοινώθηκε πριν από τέσσερα χρόνια και είναι το αγαπημένο σχέδιο του προέδρου Σι σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο με τι ακριβώς ισοδυναμεί. Το Πεκίνο υποστηρίζει πως θα περιλαμβάνει μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές στην Ασία και σε άλλες περιοχές, επεκτείνοντας το εμπόριο και τις επενδύσεις σε μια νέα χερσαία διαδρομή που θα εκτείνεται ως και την Ευρώπη και μια θαλάσσια που θα φτάνει ως τη Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή.
Εκ πρώτης όψεως ακούγεται ελπιδοφόρο. Είναι τεράστιες οι ανάγκες χρηματοδότησης υποδομών στην Ασία. Η δημιουργία στενότερων δεσμών στην περιοχή μπορεί να φέρει ταχύτερη ανάπτυξη και οικονομική ενοποίηση. Το Πεκίνο προσπαθεί να αποτρέψει την τρομοκρατία σε ορισμένες γειτονικές ισλαμικές χώρες, ελπίζοντας ότι η ενίσχυση του εμπορίου και των επενδύσεων θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και σταθερότητα.
Ωστόσο, μέχρι σήμερα, είναι δυστυχώς περισσότερο ένα ευρύτερο πολιτικό όραμα παρά ένα πρακτικό σχέδιο για επενδύσεις. Με τις καθωδικές πιέσεις στο ρενμίνμπι, οι κινεζικές εταιρείες έχουν εκμεταλλευτεί την πρωτοβουλία και τη χρησιμοποιούν για να αποφύγουν τους κεφαλαιακούς ελέγχους, μεταφέροντας χρήμα εκτός της χώρας με τη μορφή διεθνών επενδύσεων και συνεργασιών. Και ενώ έχει στηρίξει αξιόλογα έργα όπως λιμάνια στο Πακιστάν και σιδηροδρομικούς σταθμούς στην κεντρική Ασία, η πρωτοβουλία έχει προσφέρει κάλυψη για την εξαγορά λιγότερο παραγωγικών και περισσότερο εντυπωσιακών στοιχείων ενεργητικού, όπως ευρωπαϊκές ποδοσφαιρικές ομάδες. Κινέζοι δισεκατομμυριούχοι έχουν αγοράσει 100 από αυτές μέχρι σήμερα.
Ορισμένοι Κινέζοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως ο νέος Δρόμος του Μεταξιού μπορεί να απορροφήσει μια χρόνια πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα σε πολλές από τις βιομηχανίες της χώρας, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για την εξαγωγή της παραγωγής τους. Πρόκειται για πλάνη.
Η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα σε βιομηχανίες όπως αυτή του χάλυβα είναι υπερβολικά μεγάλη για να απορροφήσουν οι γειτονικές αγορές έστω και ένα μικρό της κομμάτι. Προϊόντα όπως το τσιμέντο και το γυαλί δεν μπορούν να εξαχθούν σε οικονομικές τιμές σε μεγάλες αποστάσεις. Επιπλέον, στις ασταθείς και υψηλού ρίσκου αγορές του Πακιστάν και των δημοκρατιών της κεντρικής Ασίας, υπάρχει κίνδυνος τα δάνεια να «κοκκινήσουν» και τα έργα να καταρρεύσουν.
Η σχεδιαζόμενη σιδηροδρομική σύνδεση ανάμεσα στην κεντρική Ασία και την Ευρώπη, η οποία έχει υποβληθεί σε πολλές δοκιμές, καταδεικνύει τις δυσκολίες: πέντε τρένα γεμάτα εμπόρευμα φεύγουν από την Τσονγκινκγ για τη Γερμανία κάθε εβδομάδα, αλλά μόνο ένα γεμάτο τρένο επιστρέφει. Αλλά το εμπόριο πρέπει να κινείται και προς τις δύο κατευθύνσεις για να γίνουν οι νέες οικονομικές δίοδοι οικονομικά βιώσιμες και πολιτικά αποδεκτές στις ξένες χώρες από τις οποίες θα περνάει.
Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα ήθελαν να δουν την πρωτοβουλία «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» να δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες για οικονομική δραστηριοποίηση στην Κίνα. Αυτό φαίνεται και σε έκθεση του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Ε.Ε., όπου σημειώνεται πως τα ρυθμιστικά εμπόδια και τα όρια στην πρόσβαση στις αγορές συνεχίζουν να είναι οι βασικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα μέλη του.
Η Ευρώπη είναι ανοιχτή, αγοράζοντας περίπου 1 δισ. ευρώ αγαθών από την Κίνα κάθε ημέρα. Η Κίνα ωστόσο, αγοράζει μόνο την μισή από την ποσότητα αυτή από την Ευρώπη. Το 2016 η Κίνα επένδυσε τέσσερις φορές περισσότερα στην Ευρώπη από ότι η εταιρείες της Ε.Ε. επένδυσαν στην Κίνα. Οι επενδύσεις στην Κίνα από εταιρείες της Ε.Ε. βούτηξαν κατά 23%, στα μόλις 8 δισ. ευρώ πέρυσι.
Αυτό δεν οφείλεται στο ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δεν επενδύουν στο εξωτερικό. Την περασμένη χρονιά για παράδειγμα επένδυσαν περίπου 200 δισ. ευρώ στις ΗΠΑ. Οφείλεται στο ότι η Κίνα, ως προορισμός ξένων επενδύσεων, βρίσκεται πολύ κάτω από εκεί που θα μπορούσε με βάση το ειδικό της βάρος.
Το μεγάλο πολιτικό όραμα που βρίσκεται πίσω από τα σχέδια για το νέο δρόμο του μεταξιού δεν μπορεί να αποτελέσει υποκατάστατο για την αντιμετώπιση των πολλών καθημερινών προβλημάτων και εμποδίων που αντιμετωπίζουν στην Κίνα οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Καθώς η χώρα προσπαθεί να ανεβάσει υψηλότερα την τεχνολογική αλυσίδα αξίας σε μια σειρά από βιομηχανίες, οι βασικές αυτές αλλαγές πλήττουν τόσο τις κινεζικές όσο και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.
Οπότε ενώ οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στηρίζουν το όραμα για «Μια Ζώνη, Ένα Δρόμο», ανησυχούν πως την επόμενη δεκαετία θα θυμόμαστε την πρωτοβουλία ως «Μια Ζώνη, Μια Παγίδα»: μια σπατάλη πόρων που βασίζεται υπερβολικά σε αναποτελεσματικές κρατικοδιαίτες επιχειρήσεις, την στιγμή που οι Κινέζοι επιχειρηματίες και τα ιδιωτικά κεφάλαια της Ε.Ε. θα έκαναν μια πολύ καλύτερη δουλειά.
Ας ελπίσουμε ότι τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν έτσι. Αλλά για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο, πρέπει να επανεξεταστεί το σχέδιο κατά τη διάρκεια του συνεδρίου.
Αλλά όταν οι αποφάσεις καθορίζονται από πολιτικές επιταγές και όχι από τις δυνάμεις της αγοράς, ο κίνδυνος της απογοήτευσης παραμένει μεγάλος.
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr