Οι επικεφαλής των κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ε.Ε. που συναντώνται σήμερα στην Μπρατισλάβα μπορούν να δικαιολογηθούν πως βρίσκονται σε κατάσταση σοκ. Είναι η πρώτη συνάντηση μετά την ψήφο του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την ένωση.
Θα ήταν δελεαστικό να ξεγράψει κανείς την ψήφο υπέρ του Brexit ως μια εκδήλωση του ενστικτώδους ευρωσκεπτικισμού αυτής της χώρας, ενός έθνους που εντάχθηκε στην Ε.Ε. καθυστερημένα και από τότε δεν έπαψε στιγμή να διαμαρτύρεται. Θα ήταν μεγάλο λάθος.
Όπως έγραψε ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σε γράμμα του προς τα 27 κράτη μέλη αυτήν την εβδομάδα, οι φόβοι των Βρετανών ψηφοφόρων απηχούν σε όλη την Ε.Ε. Οι ψηφοφόροι δείχνουν να αμφιβάλλουν όλο και περισσότερο ότι οι πολιτικές τους ελίτ μοιράζονται τις ανησυχίες τους και μπορούν να τις επιλύσουν.
Για να το επιτύχουν χρειάζεται κάτι παραπάνω από μερικές τεχνοκρατικές ρυθμίσεις. Χρειάζεται μια ριζική επαναξιολόγηση των θεμελίων στα οποία εδράζεται η Ενωση, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυτικών αρχών της ελεύθερης μετακίνησης ανθρώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, μια διαδικασία που θα ολοκληρωθεί αρκετό καιρό μετά τη Σύνοδο.
Αν πράξουν διαφορετικά, σημαίνει ότι αγνοούν πως η Ε.Ε., η οποία ταλανίζεται από μια προσφυγική κρίση και από ένα ενιαίο νόμισμα που δεν λειτουργεί, βρίσκεται κοντά σε μια υπαρξιακή κρίση.
Οι συγκρούσεις για την μετανάστευση, οι οποίες κυριάρχησαν στην καμπάνια για το Brexit, καθώς και η αδύναμη και ασυντόνιστη απάντηση στην προσφυγική κρίση, έχουν μετατρέψει τις διασυνοριακές ροές ανθρώπων σε προτεραιότητα όσον αφορά αυτά που πρέπει να αλλάξουν. Η απολύτως ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, σε αντίθεση με την εργασία, είχε νόημα όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Ρώμης το 1957.
Αλλά τότε δεν υπήρχαν οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και το αυτόματο δικαίωμα εργασίας σε όλο το μπλοκ για τους χαμηλά αμειβόμενους πολίτες τους. Η αρχή αυτή πρέπει να επανεξεταστεί, ενδεχομένως με ένα ανώτατο όριο στην μετανάστευση για χώρες που απορροφούν πολύ γρήγορα μεγάλο αριθμό μεταναστών.
Στις περισσότερες περιοχές, η κυρίαρχη ροπή θα έπρεπε να ήταν μια κίνηση προς την διακυβερνητική λήψη αποφάσεων και όχι προς την ομοσπονδιακή συγκέντρωση εξουσιών. Αυτό θα απαιτήσει από τις εθνικές κυβερνήσεις να συντονιστούν και να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων τους, αντί απλά να κατηγορούν τις Βρυξέλλες για όποιο πρόβλημα ανακύπτει.
Η προσφυγική κρίση για παράδειγμα, απαιτούσε την συνεργασία των χωρών για την διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. και την διαχείριση των εσωτερικών ροών των μεταναστών. Αυτό απέτυχαν παταγωδώς να το κάνουν.
Η ευρωζώνη αντίθετα, η οποία τα τελευταία έξι χρόνια σέρνεται από την μία κρίση στην άλλη, χρειάζεται την ενοποίηση ορισμένων εξουσιών αντί για την διασπορά τους. Η ενιαία νομισματική ένωση απαιτεί ένα βαθμό κοινής κατανομής των δημοσιονομικών βαρών, χωρίς να προχωρήσει στο σημείο ενός κεντρικού σχεδιασμού του προϋπολογισμού και το κυριότερο απαιτεί την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης που προς το παρόν βρίσκει εμπόδια.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών δεν θα έπρεπε να επιτρέψει στην ευρωζώνη να μεταλλαχθεί σε έναν κλειστό πυρήνα ή σε ένα κυρίαρχο σώμα που υπαγορεύει πολιτικές στην υπόλοιπη Ε.Ε.
Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, του με διαφορά μεγαλύτερου εκτός ευρωζώνης μέλους, θα κάνει αναπόφευκτα πιο εύκολη την ηγεμονία της ευρωζώνη. Είναι κάτι που δεν πρέπει να επιδιωχθεί. Η ολοκλήρωση της ευρωζώνης είναι αναγκαία. Ο διαχωρισμός των κρατών σε πρώτης και δεύτερης κατηγορίας μέλη θα είναι λάθος.
Η συνάντηση στην Μπρατισλάβα δεν θα δώσει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Το μόνο που μπορεί να επιτύχει είναι να ξεκινήσει ένα διάλογο για αυτά. Αν και οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνης για την λήψη αποφάσεων, την εφαρμογή τους και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων τους, το μέλλον της Ε.Ε. δεν φορά ένα απλό ερώτημα για την διασπορά ή την ομοσπονδιοποίηση εξουσιών.
Το πρώτο μέλημα είναι να υπάρξει παραδοχή ότι η Ε.Ε. βρίσκεται σε μια βαθιά και παρατεταμένη κρίση και ότι θα χρειαστεί μια ριζική επανεξέταση των ιδρυτικών της αρχών.
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr
στο 