Μια ομάδα άνεργων Φινλανδών έγιναν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που θα λαμβάνουν ένα εγγυημένο βασικό εισόδημα. Από τον Ιανουάριο οι άνεργοι αυτοί θα λαμβάνουν κάθε μήνα χρήματα από την κυβέρνηση ανεξαρτήτως αν βρουν δουλειά στο μεταξύ ή αν αποφασίσουν να μείνουν σπίτι τους.
Το φινλανδικό σχέδιο έχει στόχο να προσφέρει ασφάλεια σε όσους δεν μπορούν ή επιλέγουν να μην εργαστούν, ενώ παράλληλα να ενθαρρύνει τους ανέργους να δέχονται να εργαστούν σε θέσεις με χαμηλό μισθό ή μερικής απασχόλησης χωρίς να φοβούνται ότι θα χάσουν το επίδομά τους.
Οι Ελβετοί απέρριψαν την πρόταση αυτή όταν τέθηκε σε δημοψήφισμα πέρυσι, όμως οι αρχές στην Ολλανδία, τη Γαλλία, τον Καναδά και την αμερικανική πολιτεία της Καλιφόρνιας εξετάζουν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, σε περιφερειακό επίπεδο μόνο.
Η Φινλανδία από την πλευρά της ξεκίνησε πιλοτικά το πρόγραμμα σε εθνικό επίπεδο για διάστημα δύο ετών. Την προηγούμενη εβδομάδα 2.000 άνεργοι, που επιλέχθηκαν τυχαία, έλαβαν το πρώτο τσεκ των 560 ευρώ.
Βάσει του πιλοτικού προγράμματος το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, το οποίο είναι αφορολόγητο, αντικαθιστά το επίδομα ανεργίας, η μόνη διαφορά είναι ότι δεν μειώνεται ή διακόπτεται όταν αυτός που το λαμβάνει βρίσκει δουλειά.
«Οι συμμετέχοντες παίρνουν αυτά τα χρήματα ό,τι και να γίνει», δήλωσε η Μαρζούκα Τουρούνεν του Ινστιτούτου Κοινωνικής Ασφάλισης της Φινλανδίας που διαχειρίζεται το πρόγραμμα.
«Μπορούν να μείνουν σπίτι τους στον καναπέ και να μην κάνουν τίποτε, αν επιλέξουν να ζήσουν μόνο με αυτά τα χρήματα», πρόσθεσε.
Όμως αν το θέλουν μπορούν να αυξήσουν το εισόδημά τους: «Μπορούν να εργαστούν σε δουλειές μερικής απασχόλησης ή να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση», εξήγησε η Τουρούνεν.
Στόχος είναι να αντιμετωπιστεί «η παγίδα των κοινωνικών επιδομάτων» που βαραίνει πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες: οι άνεργοι πολλές φορές θεωρούν ότι είναι καλύτερα αν συνεχίσουν να λαμβάνουν το επίδομα ανεργίας, αντί να εργαστούν σε θέσεις με χαμηλό μισθό ή μερικής απασχόλησης, κάτι που επιβαρύνει τους προϋπολογισμούς των κρατών.
«Οι εργοδότες παραπονιούνται ότι δυσκολεύονται να βρουν εργαζόμενους για νέες θέσεις. Οι άνεργοι λένε ότι ακόμη και ένα μικρό επιπλέον εισόδημα περιορίζει το επίδομα ανεργίας τους σημαντικά και εντελώς», δήλωσε η Φινλανδή υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων Πίρκο Ματίλα.
«Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα είναι μια λύση σε αυτό το πρόβλημα», εκτίμησε.
Παρόλα αυτά το πιλοτικό πρόγραμμα έχει προκαλέσει επικρίσεις από τους οικονομολόγους, βουλευτές ακόμη και τις εργοδοτικές ενώσεις: Ισχυρίζονται ότι το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων και άρα δεν μπορεί να δώσει αξιόπιστα αποτελέσματα, ότι πρόκειται για σπατάλη χρημάτων και χρόνου ή μια απόπειρα να παρουσιαστεί ευνοϊκά η κυβέρνηση.
Αμφιβολίες υπάρχουν και στο εσωτερικό του κόμματος του Εθνικού Συνασπισμού, μέλος του κυβερνώντος συνασπισμού, για το αν το πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο.
«Πρόκειται για μια δοκιμή για ένα νέου είδους επίδομα ανεργίας, όχι για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Αφορά μόνο μια πληθυσμιακή ομάδα, τους άνεργους, και του λείπουν βασικά στοιχεία, όπως η φορολογία», κατήγγειλε από την πλευρά του ο Μάρκους Γιάντι καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι.
«Στη δοκιμή θα έπρεπε να συμμετέχουν και άλλες πληθυσμιακές ομάδες», πρόσθεσε.
Μια ομάδα ερευνητών πρότεινε στο πιλοτικό πρόγραμμα να συμμετέχουν 10.000 άνθρωποι, όμως η κυβέρνηση θεώρησε ότι κάτι τέτοιο θα κόστιζε πολύ. Το τρέχον πρόγραμμα με τους 2.000 συμμετέχοντες αναμένεται να κοστίσει 20 εκατομμύρια ευρώ.
Αν όμως εφαρμοστεί στο σύνολο του πληθυσμού της Φινλανδίας, που είναι 5,5 εκατομμύρια, θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από την αύξηση της φορολογίας στα μέσα και τα υψηλά εισοδήματα, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα κοστίσει περισσότερο από το πιλοτικό πρόγραμμα.
Χωρίς την επιπλέον φορολόγηση, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για όλους τους Φινλανδούς εκτιμάται ότι θα κοστίσει 10 με 15 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με την τράπεζα Nordea.