Εδώ και καιρό η Ευρώπη δεν είναι μεγάλη δύναμη οικονομικά και στρατιωτικά. Υπάρχει όμως ένας παράγοντας ο οποίος εξασφαλίζει στην γηραιά ήπειρο τη παγκόσμια σημασία της, αλλά βρίσκεται σε κίνδυνο, και αυτός είναι το γόητρό της, γράφει η Die Welt.
Σύμφωνα με το βρετανικό Ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Ipsos το 34% των Γερμανών επιθυμούν την έξοδο από την Ε.Ε. Ακόμα λιγότερο δημοφιλής είναι η Ε.Ε. στη Γαλλία.
Στον παλιό κόσμο είχαμε συμβιβαστεί με το status quo. Εν τω μεταξύ οι ΗΠΑ -και σε μεγάλο βαθμό η Κίνα- υπερέχουν οικονομικά των Ευρωπαίων, αλλά και σε στρατιωτικό επίπεδο αυτές οι μεγάλες δυνάμεις παίζουν σε άλλη κατηγορία.
Αλλά αυτό το αντέχαμε. Διότι η γηραιά ήπειρος έχει κάτι το οποίο δεν έχει καμιά άλλη ήπειρος σε αυτόν τον βαθμό: γόητρο. Μπορεί τα λεγόμενα σημαντικά κριτήρια όπως είναι το ΑΕΠ να έχουν αποδυναμωθεί, αλλά η Ευρώπη είναι γνωστή κυρίως για τα άλλα δυνατά σημεία της. Τα καλά εκπαιδευτικά συστήματα, τις ισχυρές δημοκρατικές δομές της. Αλλά και πολιτιστικά και κοινωνικά η Ευρώπη διαθέτει υψηλό γόητρο.
Και σήμερα; Σήμερα η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει το γόητρό της. Στη Γαλλία οι οπαδοί των ομάδων δείχνουν το κακό τους πρόσωπο. Ο κόσμος βλέπει με φρίκη τα επεισόδια στη Λιλ και τη Μασσαλία. Η ήπειρος είναι διχασμένη όσο ποτέ άλλοτε. Η προέλαση των λαϊκιστών μοιάζει αναπότρεπτη. Ιστορικοί όπως ο Τίμοθι Γκάρτον Ας επισημαίνουν τον κίνδυνο της επιστροφής σε σκοτεινές εποχές της ιστορίας της γηραιάς ηπείρου. «Πρέπει να γίνει γρήγορα συνείδηση ότι η επιστροφή της Ευρώπης στη βαρβαρότητα είναι δυνατή», είπε πρόσφατα στους Financial Times.
Πολλοί ευρωπαίοι πολίτες εύκολα θα καθιστούσαν την Ευρώπη υπεύθυνη για όλα τα αρνητικά και θα θεωρούσαν ως αυτονόητες επιτυχίες της όπως η ελευθερία, η ειρήνη και η ανοικτή κοινωνία. Ως απόδειξη χρησιμεύει αυτές τις ημέρες μια μελέτη του ερευνητικού κέντρου Pew Research Centers, σύμφωνα με την οποία το ένα τρίτο των Γάλλων έχει αρνητική γνώμη για την Ευρώπη. Σε ευρωπεσιμισμό ξεπερνούν κατά πολύ ακόμα και τους Βρετανούς, οι οποίοι ψηφίζουν την επόμενη βδομάδα για την παραμονή τους ή μη στην Ε.Ε.
Στους καιρούς του Brexit και ενός εξαπλούμενου λαϊκισμού η γηραιά ήπειρος χάνει την λεγόμενη ήπια ισχύ (soft power), δηλαδή την θετική ακτινοβολία και τη γοητεία της. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η δεξαμενή σκέψης Portland, η οποία δημοσιεύει ετησίως τον δείκτη «soft-power».
Η Ευρώπη, αλλά και η Βρετανία έπεσαν σαφώς χαμηλότερα στην κατάταξη. Οι ΗΠΑ έχουν εκτοπίσει την Βρετανία από την κορυφή. Η Γερμανία από την δεύτερη έπεσε στην τρίτη θέση. Ο Καναδάς εκτόπισε τη Γαλλία, η οποία τώρα βρίσκεται μόλις στην πέμπτη θέση.
Την έννοια «soft-power» εισήγαγε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 ο Αμερικανός ιστορικός Τζόζεφ Νάι (Joseph Nye), ο οποίος περιέγραψε την ιδέα ότι τα έθνη ασκούν επιρροή πέραν των συνόρων τους χωρίς να στείλουν τανκς ή να ασκήσουν διπλωματική πίεση.
Η ήπια ισχύς μέσω της θετικής εικόνας έχει από μόνη της θετικά αποτελέσματα όπως είναι το υψηλό επίπεδο ζωής και η πολιτιστική γοητεία που ασκεί. Σε ένα κόσμο παγκόσμιου ανταγωνισμού η ήπια ισχύς παίζει έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο. Δουλειές κάνει καλύτερα κάποιος με σταθερούς εταίρους τους οποίους μπορεί να εμπιστευτεί. Ιδίως για την ανάπτυξη της Γερμανίας με την βεβαρημένη ιστορία έπαιξε σημαντικό ρόλο η εικόνα της. Ακόμα και σήμερα ωφελείται ως εξαγωγικό έθνος από αυτήν.
Ο λόγος της υποβάθμισής της στον πίνακα κατάταξη μπορεί να αναζητηθεί στην προσφυγική κρίση, διότι η αυξανόμενη πολιτική υποστήριξη ακροδεξιών κινημάτων βλάπτει την ήπια ισχύ της Γερμανίας.
Την πρώτη θέση στον πίνακα soft power κατέλαβαν οι ΗΠΑ. Σε πολλά επίπεδα, όπως είναι λ.χ. οι τεχνολογικές καινοτομίες, η ψηφιακή αλλαγή, τα παγκόσμια καταναλωτικά αγαθά και τα παγκοσμίου κύρους πανεπιστήμια, δεν μπορεί κανείς να φτάσει τους Αμερικανούς. Καμιά χώρα δεν προσελκύει τόσους ξένους φοιτητές, οι περισσότερες ψηφιακές πλατφόρμες και το μεγαλύτερο μέρος της ψηφιακής πρωτοπορίας έχουν αμερικανική προέλευση. Οι δέκα μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι τιτάνες της τεχνολογίας Apple, Google, Microsoft, Amazon και το Facebook, είναι αμερικανικές.
Το αιματηρό περιστατικό του Ορλάντο πιθανόν να υπονομεύσει την ήπια ισχύ των ΗΠΑ, αφού αποκαλύπτεται διεθνώς ότι η Ουάσινγκτον προφανώς δεν μπορεί να θέσει υπό έλεγχο το θέμα της οπλοκατοχής. Αλλά και οι ΗΠΑ δεν είναι απρόσβλητες από τον λαϊκισμό όπως αποδεικνύει η άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ.
Η Ευρώπη μπορεί όμως να σώσει ακόμα το γόητρό της σύμφωνα με τους αναλυτές της Portland. «Η πιθανότητα ενός Brexit πλανάται ως ένα τεράστιο ερωτηματικό πάνω από την θέση της Βρετανίας στον κόσμο».
Το συμπέρασμα εξ αντιδιαστολής είναι ότι οι Βρετανοί με την ψήφο τους στο δημοψήφισμα της ερχόμενης εβδομάδας μπορούν να ανακτήσουν χαμένο έδαφος. Η δύναμη της επωνυμίας «Ευρώπη» δεν έχει επομένως ακόμα σβήσει.
στο 