Της Τζένης Κριθαρά
Σε «ναυάγιο» εξελίχθηκε η σύναψη της
συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου CETA ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον
Καναδά, καθώς το «όχι» των κατοίκων της περιφέρειας της Βαλονίας του Βελγίου στο σχετικό δημοψήφισμα
αναστέλλει- προς το παρόν (;)-την υπογραφή της. Και αν είναι λίγοι οι Ευρωπαίοι
που μπορούν να εντοπίσουν τη Βαλονία στον χάρτη, είναι ακόμη λιγότεροι εκείνοι
που γνωρίζουν σε τι ακριβώς αφορά η CETA και τι αλλαγές θα φέρει στη ζωή των πολιτών
όλων των ευρωπαϊκών κρατών.
Τι είναι η CETA
Η CETA (Comprehensive
Economic and Trade Agreement) είναι μία συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα
στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Καναδά, η οποία αποτέλεσε αντικείμενο
διαπραγμάτευσης για περισσότερα από επτά χρόνια, αλλά δόθηκε στη δημοσιότητα
μόλις πριν από περίπου έναν χρόνο.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσα
από τη συμφωνία θα εξασφαλιστούν περισσότερες και καλύτερες ευκαιρίες για τις
ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στον Καναδά, βοηθώντας στη στήριξη της απασχόλησης στην
Ευρώπη.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας προβλέπεται η
κατάργηση των τελωνειακών δασμών, η κατάργηση των περιορισμών αναφορικά με τη
σύναψη δημοσίων συμβάσεων, άνοιγμα της αγοράς υπηρεσιών, δημιουργία σταθερών
επενδυτικών συνθηκών, καθώς και αντιμετώπιση της παράνομης αντιγραφής των
καινοτομιών της ΕΕ και των προστατευόμενων τοπικών προϊόντων.
Παράλληλα, η Κομισιόν διατείνεται πως η
συμφωνία θα διατηρήσει πλήρως τα ευρωπαϊκά πρότυπα σε τομείς όπως η ασφάλεια
των τροφίμων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων και πως παρέχονται όλα τα
εχέγγυα για να βεβαιωθεί κανείς ότι τα οικονομικά οφέλη δεν θα λειτουργήσουν σε
βάρος της δημοκρατίας, του περιβάλλοντος ή της υγείας των πολιτών.
Προς τι οι αντιδράσεις;
Μπορεί αυτές τις ημέρες η Βαλονία να
φαντάζει σαν το αντιστεκόμενο γαλατικό χωριό, όμως στην πραγματικότητα οι
αντιδράσεις σε όλη την Ευρώπη είναι έντονες και διαρκώς κλιμακούμενες. Η
διαφορά είναι πως το σύνταγμα του Βελγίου υποχρέωσε τον περιφερειάρχη της
Βαλονίας σε βέτο- μετά το ηχηρό «όχι» των πολιτών στο δημοψήφισμα- και έφερε
στη συνέχεια τη χώρα σε θέση που να μην μπορεί να συναινέσει στην υπογραφή της
συμφωνίας.
Αυτό που έχει οδηγήσει χιλιάδες
Ευρωπαίους στους δρόμους είναι πως το ογκώδες κείμενο (1.600 σελίδων) της CETA, καθώς και όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για την «αδελφή» της την TTIP, απειλεί κεκτημένα δεκαετιών για τους
Ευρωπαίους σε ό,τι αφορά στα πρότυπα για τα τρόφιμα, στη μάχη κατά της
κλιματικής αλλαγής, στη δυνατότητα παρέμβασης για την αποτροπή μίας νέας
τραπεζικής κρίσης, καθώς και στη δυνατότητα επανεθνικοποίησης βιομηχανιών.
Το νέο νομικό καθεστώς
Αυτό που επί της ουσίας φέρνει η CETA είναι ένα νέο νομκό σύστημα, ανοιχτό μόνο σε ξένες εταιρείες και
επενδυτές, που σκοπό έχει να μειώσει τις κανονιστικές ρυθμίσεις προκειμένου να
διευκολυνθούν οι εξαγωγές. Όπως εξηγεί στο enikonomia.gr ο Δημήτρης
Ιμπραήμ, διευθυντής εκστρατειών της Greenpeace Greece, «η εφαρμογή της CETA θα λειτουργήσει προνομιακά υπέρ των επενδυτών και των επιχειρήσεων και
εις βάρος των κυβερνήσεων και των πολιτών».
Δύο σημεία της CETA ξεχωρίζει
ο κ. Ιμπραήμ ως τα εξόχως επιβαρυντικά για τους Ευρωπαίους πολίτες και τις
εθνικές κυβερνήσεις: «Το πρώτο είναι το ιδιωτικό «δικαστήριο». Μέσω αυτού
δίνεται η δυνατότητα σε κάθε επιχείρηση να παρακάμπτει τα εθνικά δικαστήρια και
το εθνικό δίκαιο».
Για παράδειγμα, αν μία ευρωπαϊκή
κυβέρνηση πάρει την απόφαση να θέσει εκτός νόμου επικίνδυνες χημικές ουσίες,
μία καναδική εταιρεία με έννομο συμφέρον μπορεί να κινηθεί εναντίον της και όχι
μόνο να λάβει αποζημίωση, αλλά να ακυρώσει και την απόφαση για την κατάργηση
των επικίνδυνων ουσιών. Το ειδικό αυτό «δικαστήριο» θα εποπτεύεται από
εταιρικούς δικηγόρους.
«Το δεύτερο σημείο είναι πως καταργείται
το δικαίωμα στη ρύθμιση («right to regulate» στη διεθνή
νομολογία) ακριβώς λόγω αυτών των δικαστηρίων. Δημιουργείται το λεγόμενο «peeling effect», μία «παγωμάρα» στου νομοθέτες για θέματα περιβάλλοντος, δημόσιας
υγείας κλπ».
Έλλειμμα δημοκρατίας
Πέρα από την πληθώρα προβλημάτων που
περιγράψαμε πως προκαλούνται από τη CETA, αυτό που έρχεται να βάλει «βόμβα» στα
θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος είναι το ζήτημα δημοκρατικότητας που
εγείρεται. Ο κ. Ιμπραήμ κάνει λόγο για τέχνασμα των Ευρωπαίων αξιωματούχων στην
προσπάθεια υπογραφής της συνθήκης:
«Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, οι
εμπορικές συνθήκες περνούν από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα. Στη CETA, όμως, εμπίπτουν θέματα που βρίσκονται εντός της εθνικής
δικαιοδοσίας, όπως είναι το περιβάλλον και η δημόσια υγεία. Αυτό που
αποπειράθηκε να γίνει είναι τα μεν εμπορικά κομμάτια της συμφωνίας να περάσουν
από τα ευρωπαϊκά όργανα, τα δε υπόλοιπα κομμάτια της συμφωνίας να περάσουν από
τα εθνικά κοινοβούλια (…) Από τη στιγμή, όμως, που έχουν «πέσει» οι υπογραφές
από τα ευρωπαϊκά όργανα, η συμφωνία τίθεται ήδη σε ισχύ».
Σκληρό πολιτικό παιχνίδι
Ιδιαίτερης κρισιμότητας είναι οι
πολιτικοί συσχετισμοί που λαμβάνουν χώρα γύρω από την υπογραφή της CETA. Ο διευθυντής εκστρατειών της Greenpeace Greece συγκρίνει το βάρος
των εξελίξεων με το Brexit, σημειώνοντας πως «κρίνεται το μέλλον
της Ευρώπης» και χαρακτηρίζει εξωθεσμικές τις δηλώσεις του προέδρου του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς, οοποίος θεωρεί λίγο-πολύ δεδομένη την
έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου, παρά το γεγονός πως ήδη δεκαεπτά Ευρωβουλευτές
(μεταξύ των οποίων οι Έλληνες Ευρωβουλευτές Δημήτρης Παπαδημούλης και Στέλιος
Κούλογλου) έχουν δηλώσει πως θα καταψηφίσουν, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που
δηλώνουν επιφυλακτικοί.
Οι πιέσεις που ασκούνται ήδη στη μικρή
Βαλονία είναι αφόρητες. Το πλαίσιο της CETA που
αναδεικνύεται ως σκανδαλωδώς ευνοϊκό υπέρ των επενδυτών απειλεί να αλλοιώσει
τον κοινοβουλευτισμό, μέσω της παράκαμψής του. «Η κοινοβουλευτική δημοκρατία,
ακόμη και στο σημερινό πλαίσιο με τα τόσα προβλήματα, θα φαντάζει παράδεισος
μπροστά σε αυτό που έρχεται», σχολιάζει ο κ. Δημήτρης Ιμπραήμ.