Τι να μην σου αρέσει; Μετά από ένα καταστροφικό φλερτ με την παγκόσμια εξουσία στον 19ο και 20ο αιώνα, η Γερμανία έχει γίνει σχεδόν πρότυπο χώρας.
του John Kornblum
Είναι ειρηνική, εργατική και προοδευτική, και πληρώνει τους λογαριασμούς της. Η υπευθυνότητα και η σταθερότητα είναι τα βασικά της πιστεύω. Νέες ιδέες εφαρμόζονται μόνο αφού δοκιμαστούν ενάντια στις παραδοσιακές αξίες της Γερμανίας. Αλλά όταν το κάνουν, η Γερμανία συχνά κινείται προς την κορυφή.
Πρόσφατες στατιστικές απέδειξαν ότι το 85% όλων των προσωπικών αγορών στην Γερμανία, διενεργούνται ακόμη σε μετρητά. Στην πραγματικότητα, σχεδόν 13 δισ. γερμανικά μάρκα (6,6 δισ. ευρώ ή 7,3 δισ. δολάρια) σε χαρτονομίσματα και κέρματα, παραμένουν σε κυκλοφορία. Και πολλά καταστήματα συνεχίζουν να δέχονται το παρωχημένο νόμισμα, ως νόμιμο χρήμα. Ακόμη και έτσι, η Γερμανία γρήγορα μετακινήθηκε στην κορυφή της Ευρώπης στο διάγραμμα εκκίνησης. Η ανεργία τον Απρίλιο διαμορφωνόταν στο 4,7%. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν υπερδιπλάσιος.
Με άλλα λόγια, αυτός είναι ο κόσμος του Ronald Reagan. Η Γερμανία είναι ένα έθνος καλά δομημένο, με τίμιους ανθρώπους που δεν απειλούν κανέναν, που πηγαίνουν για ύπνο νωρίς, και που δουλεύουν σκληρά. Οι Γερμανοί επίσης κατασκευάζουν τα καλύτερα βιομηχανικά αγαθά στον κόσμο και –για την ώρα τουλάχιστον- έχουν την καλύτερη ομάδα ποδοσφαίρου.
Επομένως τι ήταν αυτό που προκάλεσε τους Έλληνες να ζωγραφίζουν μουστάκια του Χίτλερ; Γιατί ο Γερμανός πολιτικός των Πρασίνων, Reinhard Butikofer δήλωσε προσφάτως ότι “ο άκαρδος, αυταρχικός και άσχημος Γερμανός απέκτησε πάλι πρόσωπο, και αυτό είναι το πρόσωπο του υπουργού Οικονομικών Wolfgang Schaeuble;”. Γιατί πραγματικοί ή φανταστικοί Γάλλοι φιλόσοφοι μιλούν για τη Γερμανία με όρους που συχνά χρησιμοποιούν μόνο για τους Αμερικάνους;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι, ασφαλώς. Καθώς η υπόλοιπη ήπειρος δεν ήταν σε θέση να ανταπεξέλθει, η Γερμανία έχει γίνει πυλώνας σταθερότητας στο επίκεντρο μιας αποδυναμωμένης γειτονιάς. Η γερμανική οικονομία είναι εκτός ισορροπίας με εκείνες των άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Όλο και περισσότερο, η γερμανική ισχύς κατηγορείται ότι φταίει για τα δεινά της Ευρώπης.
Ο μεγάλος αμερικανό-βρετανός ιστορικός Walter Laquer, σχολίαζε το 2013: “η Ευρώπη δεν θα θαφτεί στις στάχτες, όπως η Πομπηία, αλλά είναι σε παρακμή. Είναι σίγουρα τρομακτικό να αναλογίζεται κανείς την αδυναμία του όταν πλησιάζουν καταιγίδες. Αφού υπήρξε στο επίκεντρο της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, η γηραιά ήπειρος διατρέχει τώρα τον κίνδυνο να γίνει πιόνι”.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τα ερωτήματα για το μέλλον της Ευρώπης εξαπλώνονται. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Jean-Claude Juncker, προσφάτως παραδέχθηκε ότι η ΕΕ έχει χάσει την επαφή με τους πολίτες της. Η Ευρώπη θα πρέπει να επανεξετάσει τα πάντα, ανέφερε.
Αλλά η επανεξέταση των πάντων υποδηλώνει ότι θα πρέπει να υπάρξει μια απάντηση. Και οι γερμανικές απαντήσεις είναι διαφορετικές από εκείνες των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών. Ο σχολιαστής των Financial Times, Wolfgang Munchau, εκτιμά πως μόνο έξι άλλα μέλη της ΕΕ βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα γερμανικά μάτια. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Frank-Walter Steinmeier έθεσε το ζήτημα ξεκάθαρα σε ένα πρόσφατο policy review, όταν δήλωσε πως η Γερμανία θα πρέπει να αποφύγει να υποχρεωθεί να επιλέξει μεταξύ της διατήρησης του οικονομικού της δυναμισμού και τη συνέχιση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Ορίστε. Δύο λέξεις καθορίζουν την μάχη των οραμάτων για το μέλλον της Ευρώπης: αποτελεσματικότητα και αλληλεγγύη. Εκείνοι που μαλώνουν τους Γερμανούς για την έλλειψη συμπόνιας και αλληλεγγύης δεν έχουν σπάσει τον κώδικα. Για τους περισσότερους Γερμανούς, η λέξη “αλληλεγγύη” είναι συντομογραφία για την τελική νίκη της σπατάλης και της ραθυμίας, έναντι της σταθερότητας του κόσμου του γερμανικού μάρκου. Εξέλαβε την κατάφωρη εξαπάτηση της Ελλάδας, για να επισημάνει το ζήτημα στο εσωτερικό.
Η προσέγγιση της Γερμανίας στην ελληνική κρίση, είναι στην πραγματικότητα μια εκδοχή των μηχανισμών που έχει αναπτύξει η γερμανική κοινωνία για να αντισταθμίσει τους εθνικούς της φόβους για το άγνωστο.
Σε ένα έθνος τραυματισμένο από βίαιες αναταραχές, οι ψηφοφόροι φαίνεται να απαιτούν μια συναισθηματική πολιτική ασφάλειας προτού αποδεχθούν κάτι νέο. Οι νέες ιδέες πρέπει να παρουσιάζονται ως ότι δεν αλλάζουν τίποτα στα αλήθεια. Η αλλαγή πρέπει να παρουσιαστεί ως μια μέθοδος ενίσχυσης της ισχύουσας σταθερότητας, όχι ως ένας νέος τρόπος για να γίνονται τα πράγματα. Η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel έχει γίνει ιδιαίτερα ικανή στο να κάνει τις νέες ιδέες να ακούγονται σαν παλιές. Ως εκ τούτου, είναι ΟΚ να μαζεύετε τα παλιά σας μάρκα, διότι το ευρώ είναι στην πραγματικότητα το γερμανικό μάρκο μεταμφιεσμένο. Εκτός κι αν οι Έλληνες (ή ίσως οι Αμερικάνοι), το καταστρέψουν, φυσικά.
Ορισμένοι σχολιαστές έχουν επισημάνει την σταθεροποίηση της Γερμανίας με κανόνες. Αλλά οι κανόνες είναι το σύμπτωμα μάλλον παρά η αιτία. Η Γερμανία δεν είχε πρόβλημα να παραβιάσει τους κανόνες το 2003 όταν το δικό της έλλειμμα ξεπέρασε το επίπεδο του 3% που έχει θέσει το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης. Αλλά το Βερολίνο γνώριζε πως θα επιστρέψει τα χρήματα. Όλο και περισσότερο, η Γερμανία δεν εμπιστεύεται ότι η υπόλοιπη Ευρώπη θα κάνει το ίδιο.
Πίσω από τους κανόνες, βρίσκεται ένα υπαρξιακό ενδιαφέρον για την διατήρηση των βασικών αρχών μιας κοινωνίας που έχει βρει το δρόμο της, από την εκμηδένιση στην οποία σχεδόν βρέθηκε. Πολλοί Γερμανοί μου έχουν πει με απάθεια ότι όσο οι ΗΠΑ δεν καταλαβαίνουν τη σημασία του να θαφτούν οι γραμμές εξουσίας, δεν θα μπορούσαν να εμπιστευτούν την Αμερική. Αλήθεια; Προφανώς, οι διακοπές ρεύματος κατά κάποιον τρόπο θεωρούνται ως ένα πρώτο βήμα προς το χάος.
Με άλλα λόγια, αυτό που θέλει ο κόσμος από τη Γερμανία είναι το μόνο πράγμα που δεν μπορούν να προσφέρουν οι ηγέτες της χώρας ότι η Γερμανία μεγαλώνει και ηγείται με την ευγένεια, την συμπόνια και πάνω από όλα, την ευελιξία που χρειάζεται από τον πιο αναπόσπαστο ηγέτη της Ευρώπης.
Η Γερμανία είναι ακόμη μακριά από το να οικοδομήσει την εσωτερική ισορροπία που είναι βασικό θεμέλιο για να παίζει με αυτοπεποίθηση στην κουλτούρα ρίσκου-ανταμοιβής ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου. Μέχρι να βρει έναν τρόπο να μετατρέψει τους ανέμους της παγκοσμιοποίησης σε ένα απαλό αεράκι σταθερότητας, η σημερινή Γερμανία δεν θα έχει την αντοχή να ασκεί την επιρροή της σε συνεργασία με άλλους.
Η αποτυχία της Αμερικής να καταλάβει αυτή την ειδική γερμανική προσέγγιση της αλλαγής, έχει συμβάλει σημαντικά στην εικόνα της γερμανικής “αναισθησίας” που έχει η Ελλάδα. Κηρύσσοντας αμερικανικές λύσεις σε μια χώρα που δεν είναι σε θέση να τις αποδεχθεί, τόσο ο Αμερικανός πρόεδρος Barack Obama όσο και ο προκάτοχός του George W. Bush αποδυνάμωσαν σοβαρά τους δεσμούς των ΗΠΑ με τον πιο σημαντικό σύμμαχό τους.
Ήταν τόσο τεταμένες οι συζητήσεις στη διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψης του Αμερικανού ΥΠΟΙΚ, Jack Lew στο Βερολίνο, που οι δύο πλευρές ακύρωσαν μια προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου. Όταν το πείσμα συναντά την αυταρέσκεια, σπάνια υπάρχει ένας νικητής.
στο 