της Τζένης Κριθαρά
Τριάντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την «Black Monday», την «Μαύρη Δευτέρα» του αμερικανικού χρηματιστηρίου, που παραμένει στην ιστορία ως η πιο καταστροφική για την αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά. Ήταν 19 Οκτωβρίου του 1987, όταν ο Dow Jones, ο βιομηχανικός δείκτης της Wall Street, κατέρρευσε, υποχωρώντας κατά 508 μονάδες και καταγράφοντας πτώση 23% (!), προκαλώντας χάος στις διεθνείς αγορές. Ο δείκτης S&P 500 της αμερικανικής κεφαλαιαγοράς σημείωσε πτώση μεγαλύτερη του 20% της αξίας του. Προσαρμόζοντας τα στοιχεία στα σημερινά δεδομένα, μία πτώση αυτού του μεγέθους θα «γκρέμιζε»τον Dow Jones κατά 5.200 μονάδες.
Η «Μαύρη Δευτέρα» αποτελεί τμήμα της διεθνούς οικονομικής ιστορίας, αλλά και τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις παλιές και τις νέες αγορές, αφού ήταν το πρώτο μεγάλο σοκ που υπέστησαν οι εμπορικές συναλλαγές, αφότου υιοθετήθηκε στη Wall Street η χρήση των υπολογιστών και των ηλεκτρονικών εργαλείων.
Τα αίτια που οδήγησαν στην κατάρρευση της αμερικανικής χρηματιστηριακής αγοράς αποτελούν μέχρι και σήμερα αντικείμενο πολιτικής και ακαδημαϊκής αντιπαράθεσης. Η συντριβή της κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ αποδόθηκε σε μία σειρά παραγόντων, οι οποίοι φαίνεται να καταλήγουν όλοι στο ίδιο σημείο: η αυξανόμενη πολυπλοκότητα της αγοράς είχε κατακλύσει τους συμμετέχοντες σε αυτή (επενδυτές, χρηματιστές, αναλυτές) και το σκηνικό της καταστροφής δεν άργησε να στηθεί. Οι ηλεκτρονικές διαπραγματεύσεις, που ήταν μόλις στα πρώτα τους βήματα, σε συνδυασμό με τις καινοτόμες για την εποχή στρατηγικές αντιστάθμισης του κινδύνου που περιλάμβαναν μοντέρνες συμβάσεις προθεσμιακών συμβολαίων μετοχών, αποτέλεσαν τους σημαντικότερους παράγοντες για την κατάρρευση της Wall Street πριν τριάντα χρόνια.
Η συντριβή των διεθνών χρηματιστηρίων ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ, επεκτάθηκε στη δυτική Ευρώπη και κατέληξε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν όλες οι υπόλοιπες αγορές είχαν ήδη «χτυπηθεί» βαριά. Μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου του 1987, οι χρηματιστηριακές αγορές στο Χονγκ Κονγκ, στην Αυστραλία, στην Ισπανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις ΗΠΑ και τον Καναδά είχαν συρρικνωθεί κατά 45,5%, 41,8%, 31%, 26,45%, 22,68% και 22,5% αντίστοιχα. Μάλιστα, η κεφαλαιαγορά της Νέας Ζηλανδίας επλήγη τόσο βάναυσα, που χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να συνέλθει από το σοκ.
Μετά την κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς, μία ομάδα τριάντα τριών εξεχόντων οικονομολόγων, από διάφορες χώρες του κόσμου, συνεδρίασε τον Δεκέμβριο του 1987 στην Ουάσιγκτον και κατέληξε στο συμπέρασμα πως τα χρόνια που θα ακολουθούσαν θα ήταν «τα πιο ταραγμένα από τη δεκαετία του 1930». Ωστόσο, η ιστορία έδειξε πως η παγκόσμια οικονομία ελάχιστα επηρεάστηκε από τη «Μαύρη Δευτέρα», ενώ η ανάπτυξη ενισχύθηκε τόσο εντός του 1987, όσο και του 1988. Μάλιστα, ο Dow Jones επέστρεψε στις αρχές του 1989 στα υψηλότερα επίπεδα που είχε καταγράψει κατά την προ του 1987 εποχή!
Οι ρυθμιστικές αρχές, πάντως, δεν έμειναν με τα χέρια σταυρωμένα. Μετά την «Μαύρη Δευτέρα» προχώρησαν σε ριζική αναθεώρηση των πρωτοκόλλων εκκαθάρισης εμπορικών συναλλαγών, με στόχο την ομοιομορφία σε όλα τα περιζήτητα προϊόντα της χρηματιστηριακής αγοράς. Θεσπίστηκε μία σειρά νέων κανόνων, γνωστή ως «trading curbs», με στόχο την προστασία της ίδιας της αγοράς, αλλά και των επενδυτών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.