του Yoichi Funabashi *
Ιάπωνες πολίτες σε περιοχές του Χοκάιντο ξύπνησαν νωρίς το πρωί της Τρίτης από έναν συναγερμό, την ώρα που πύραυλος της Βόρειας Κορέας περνούσε πάνω από την Ιαπωνία για τρίτη φορά από το 1998.
Ο Ντόναλντ Τραμπ κινήθηκε γρήγορα, διαβεβαιώνοντας με τηλεφωνική επικοινωνία τον Σίνζο Άμπε, πρωθυπουργό της Ιαπωνίας, πως η Αμερική στηρίζει τη χώρα «100%» -κάτι που θυμίζει τα λόγια που χρησιμοποίησε ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έξι μήνες νωρίτερα από το Μαρ-α-Λάγκο, ως απάντηση σε προηγούμενη εκτόξευση πυραύλου.
Αναμφισβήτητα, οι φόβοι των Ιαπώνων για την εθνική τους ασφάλεια έχουν ενταθεί αυτή την εβδομάδα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, ο πύραυλος θα μπορούσε να θεωρηθεί «ζέσταμα» για την επίθεση στο Γκουάμ με την οποία έχει απειλήσει η Πιονγιάνγκ. Και το ενωμένο μέτωπο του κ. Τραμπ και του κ. Άμπε κρύβει ενδείξεις ενός χάσματος που ανοίγει μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας, στο πώς αντιλαμβάνονται την απειλή από τη Βόρεια Κορέα.
Η Πιονγιάνγκ προσέβαλε την Ιαπωνία και η δήλωση του κ. Τραμπ, η οποία απευθυνόταν στη Βόρεια Κορέα, ότι «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι», απειλεί να προκαλέσει ρήγμα στην αλληλεγγύη μεταξύ των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας.
Η στρατηγική του κ. Τραμπ είναι να εντείνει την πίεση, φορτώνοντας την ευθύνη στην Κίνα. Ενισχυμένες κυρώσεις θεωρείται ότι μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα για τη συνηθισμένη προσέγγιση της Κίνας. Οι φωνές στην κυβέρνηση Άμπε δεν είναι απόλυτα αρνητικές σχετικά με την τακτική πίεσης του κ. Τραμπ, κάνοντας την επαινετική σύγκριση πως «αν ήταν ο πρόεδρος Ομπάμα, αυτό δεν θα συνέβαινε ποτέ».
Αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ο κίνδυνος κλιμάκωσης των εντάσεων στην Κορεατική Χερσόνησο είναι μεγάλος, κάτι που θα μπορούσε να διευρύνει ακόμη περισσότερο την ψαλίδα στο πώς αντιλαμβάνονται την απειλή. Η μεγαλοστομία του κ. Τραμπ με το «πυρ και μανία» ήταν μόνο η αρχή.
Αρχικά, η ενίσχυση της συμμαχίας με τις ΗΠΑ από τον κ. Άμπε, μέσω του γκολφ, θεωρήθηκε αριστοτεχνικός διπλωματικός χειρισμός. Η δημοτικότητά του υποχωρούσε σε εγχώριο επίπεδο -αν και έχει ανακτήσει ένα μέρος της φήμης του μέσω μιας συνηθισμένης στρατηγικής μετατόπισης προς το κέντρο. Αλλά υπάρχουν πολλοί λόγοι να υποπτεύεται κανείς πως οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιαπωνίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην πτώση του κ. Άμπε. Η απειλή που επιβάλει ο κ. Τραμπ εκτείνεται πέραν της ασφάλειας της ανατολικής Ασίας, στο εμπόριο της Ιαπωνίας και στην τοπική πολιτική: και τα δύο θα μπορούσαν να πλήξουν τον κ. Άμπε περισσότερο απ’ ότι θα τον έπληττε ένα ακόμα σκάνδαλο.
Η φιλόδοξη εμπορική πολιτική της Ιαπωνίας συνιστά ζωτικής σημασίας κομμάτι των Abenomics και της εθνικής στρατηγικής. Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνεργασία των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership – TPP), η Ιαπωνία έχει πρωτοστατήσει στην επίτευξη συμφωνίας με άλλα μέλη της TPP, καθώς και στην επίτευξη μιας ευρύτερης συμφωνίας επάνω σε μια ανομοιογενή συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Αυτές οι κρίσιμες συμμετοχές από την Ιαπωνία στη στήριξη του ελεύθερου εμπορίου που βασίζεται σε κανόνες, καίριας σημασίας για τη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, αντιπροσωπεύουν μια σπάνια στιγμή στην ιστορία της ιαπωνικής διεθνούς ηγεσίας.
Ο κ. Τραμπ επιβάλει πολλαπλές απειλές στην επιτυχία αυτών των πρωτοβουλιών στις οποίες πρωτοστατεί η Ιαπωνία. Πρώτον, η ανάμειξη των οικονομικών και της εθνικής ασφάλειας στην προσέγγιση του κ. Τραμπ στην Κίνα, καθιστούν πραγματική την πιθανότητα ενός εμπορικού πολέμου.
Δεύτερον, οι προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών να σχηματίσουν διμερείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με άλλες χώρες της Ασίας, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν φραγμούς στην ένταξή τους στο πλαίσιο πολυμερών συμφωνιών υψηλών προτύπων. Η κυβέρνηση Τραμπ ζητά μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ιαπωνία, με την ελπίδα να παγιώσει την επικράτηση των διμερών συμφωνιών. Αν το Τόκιο αναγκαστεί να κάνει περισσότερες υποχωρήσεις στις εμπορικές διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ιαπωνίας, απ’ ότι στις συζητήσεις για την TPP, τότε η ολοκλήρωση των τελευταίων θα γίνει σημαντικά πιο δύσκολη.
Το φιλοσοφικό κενό στις προσεγγίσεις των δύο κρατών στο εμπόριο φαίνεται για παράδειγμα στις συζητήσεις ανά τομέα, τις οποίες η Ιαπωνία θέλει να εξετάσει υπό το πρίσμα τοπικών κανόνων.
Γενικότερα, η αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή είναι μια ευκαιρία ώστε η Ιαπωνία να δημιουργήσει και να σκιαγραφήσει τη δική της εξωτερική πολιτική, ανεξάρτητα από την Αμερική. Η αφοσίωση στη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη είναι η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Ιαπωνίας.
Αλλά εδώ υφίσταται ένας τρίτος μεγάλος κίνδυνος για την ατζέντα του κ. Άμπε. Μία ξαφνική απεμπλοκή από τις ΗΠΑ αποδυναμώνει τη θέση και το πλεονέκτημα της Ιαπωνίας στην Ασία.
Όταν ο κ. Τραμπ επισκεφθεί την Ασία τον Νοέμβριο για τρεις διασκέψεις, σίγουρα θα έχει προγραμματίσει συναντήσεις με τον κ. Άμπε. Πρόκειται για μια τεράστια ευκαιρία, ώστε οι ΗΠΑ να αναπτύξουν και να σκιαγραφήσουν ένα στρατηγικό όραμα για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Αλλά αν ο κ. Τραμπ περιοριστεί στο να εξυμνήσει τα λάφυρα από τις επικείμενες διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιάπωνα υπουργού Οικονομικών, Τάρο Άσο, και του αντιπροέδρου του, Μάικ Πενς, όπως για παράδειγμα τις ιαπωνικές αγορές υγροποιημένου φυσικού αερίου, θα νομιμοποιηθεί απόλυτα το ερώτημα του ποιος είναι τελικά ο σκοπός του φλερτ του κ. Άμπε με τον πρόεδρο.
Ιστορικά, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ έχουν σταθεί δύσκολο θέμα για τους Ιάπωνες πρωθυπουργούς. Ενδεικτικότερο παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο η Ιαπωνία πληροφορήθηκε για το ταξίδι του Αμερικανού προέδρου, Ρίτσαρντ Νίξον, στην Κίνα το 1972, μόλις τρία λεπτά πριν το μάθει το κοινό. Το επεισόδιο αυτό έπληξε ανεπανόρθωτα την εμπιστοσύνη του κόσμου στον Eisaku Satο, πρωθυπουργό της Ιαπωνίας και προ-θείο του κ. Άμπε.
Καθώς ο Άμπε έχει βρεθεί αντιμέτωπος με παρόμοια έλλειψη προβλεψιμότητας, το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί ξανά.
*Πρόεδρος του Asia Pacific Initiative, think tank με έδρα στο Τόκιο
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr
στο 