Έναν χρήσιμο οδηγό με 7 ερωτήσεις και απαντήσεις για τις τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων εξέδωσε με ένα non paper το υπουργείο Ναυτιλίας.
Αναλυτικά:
1.Σε ποιες ενέργειες έχει προβεί το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής πολιτικής για να προλάβει αθέμιτη αύξηση των τιμών ακτοπλοϊκών εισιτηρίων;
Από τον περασμένο χειμώνα ξεκίνησαν συσκέψεις και συνεργασία με τους ακτοπλόους για το θέμα της συγκράτησης των τιμών των εισιτηρίων και παροχή πρόσθετων προσφορών. Το αποτέλεσμα είναι θετικό στην συντριπτική πλειοψηφία των ακτοπλοϊκών συνδέσεων.
Από 07/06/2024 έως και 16/06/2024 πραγματοποίησαν οι κατά τόπους Λιμενικές Αρχές 377 ελέγχους σε επιβατηγά και επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία της ακτοπλοΐας και βεβαιώθηκαν επτά (7) παραβάσεις για παράλειψη ενημέρωσης της αρμόδιας Αρχής σχετικά με μεταβολές των τιμών των εισιτηρίων (άρθρο 44 πργ. 13 του ν.4948/2022). Ταυτόχρονα, ξεκίνησε η διαδικασία επιβολής διοικητικών κυρώσεων και των προβλεπόμενων προστίμων. Οι εντατικοί έλεγχοι θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια όλης της καλοκαιρινής περιόδου.
Παράλληλα, διενεργούνται έλεγχοι για την τήρηση ή μη του κρατικού ναυλολογίου, όπου απαιτείται.
Έχει δημιουργηθεί Παρατηρητήριο Τιμών που ελέγχει σε χρόνους (σχεδόν) real time όλα τα εκδιδόμενα εισιτήρια της ακτοπλοΐας και διαθέτει παράλληλα ιστορικό αρχείο. Το Παρατηρητήριο βρίσκεται σήμερα σε πιλοτική λειτουργία και αναμένεται πολύ σύντομα να εκδίδει εβδομαδιαία, μηνιαία και ετήσια reports για επιλεγμένες γραμμές, τόσο για συμβατικά όσο και για τα ταχύπλοα σκάφη.
Στις 26 Ιουνίου ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής απέστειλε επιστολή στην πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού ζητώντας στενότερη συνεργασία ώστε να υπάρχει ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση τυχών περιστατικών καταχρηστικής συμπεριφοράς στην αγορά εκ μέρους ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων. Ήδη, έχει αποσταλεί στην Αρχή μια (1) σχετική περίπτωση προς εξέταση.
2.Ποια είναι τα πραγματικά συμπεράσματα από την ανάλυση των στοιχείων του Παρατηρητηρίου Τιμών του Υπουργείου Ναυτιλίας;
Η ανταπόκριση της ακτοπλοϊκής αγοράς είναι θετική κατά την φετινή σεζόν.
Οι τιμές είναι σταθερές, έως και μειούμενες στα συμβατικά πλοία. Σε 2-3 περιπτώσεις όπου παρατηρήθηκε απότομη αύξηση τιμών (Σποράδες, Λαύριο – Λήμνος, Ραφήνα – Άνδρος) εξετάζεται, με την συνδρομή της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η μη τήρηση των κανόνων του υγιούς ανταγωνισμού, αλλά και γενικότερα η τήρηση της νομοθεσίας.
Εκτός από τις σταθερές τιμές, είναι ακόμα περισσότερες οι προσφορές και οι εκπτώσεις. Μάλιστα, εκτός της οικονομικής θέσης σε κάποιες εταιρίες έχει προστεθεί και η «έξτρα οικονομική θέση».
Συγκρίνοντας τα στοιχεία της κίνησης του πολύ καλού Πάσχα του 2023 με το φετινό Πάσχα, η αύξηση της επιβατικής κίνησης από Πειραιά ήταν στο +17%, από την Ραφήνα στο +27% και από το Λαύριο +25%.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των εκδιδομένων εισιτηρίων την περίοδο του Πάσχα η μέση τιμή ενός εισιτηρίου οικονομικής θέσης Πειραιάς –Πάρος με συμβατικό πλοίο ήταν 41,56 Ευρώ, δηλ. -4% σε σχέση με πέρυσι ή Πειραιάς – Ρόδος στα 54,65 Ευρώ δηλ. -6,7% σε σχέση με πέρυσι.
Αν συγκρίνουμε το πρώτο εξάμηνο του 2024 με το αντίστοιχο του 2023 θα δούμε ότι οι επιβάτες σε όλους τους προορισμούς που διακινήθηκαν δια θαλάσσης ήταν μισό εκατομμύριο περισσότεροι (+566.257 επιβάτες), σημειώνοντας αύξηση +9,5%, ενώ παράλληλα στα οχήματα η αντίστοιχη αύξηση ήταν στο +8,5% (+126.018 οχήματα).
Αυτό σημαίνει ότι οι περίπου 3,4 εκατ. επιβάτες της ακτοπλοΐας πέρυσι το Α’ εξάμηνο του 2023 πλήρωσαν καθαρό ναύλο (δηλ. χωρίς εκπτώσεις και προσφορές) κατά μέσο όρο 29,13 Ευρώ το εισιτήριο τους ενώ φέτος για το ίδιο διάστημα οι περίπου 3,8 εκατ. επιβάτες πλήρωσαν κατά μέσο όρο 28,66 Ευρώ το εισιτήριο τους, που σημαίνει ότι η μείωση των τιμών των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων (καθαροί ναύλοι χωρίς εκπτώσεις) για το Α’ εξάμηνο του έτους φέτος είναι στο -1,61%, σε σχέση με πέρυσι.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα των υψηλών τιμών των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων εμφανίζεται στις μετακινήσεις με ταχύπλοα σκάφη και κυρίως στις ενδονησιωτικές συνδέσεις. Για παράδειγμα στη γραμμή Πειραιάς-Μύκονος ενώ με το συμβατικό πλοίο η μέση τιμή του εισιτηρίου είναι μειωμένη κατά 5.25% η μέση τιμή του εισιτηρίου με ταχύπλοο σκάφος έχει αυξηθεί κατά 11.76%. Επίσης, στη γραμμή Νάξος-Πάρος ενώ με το συμβατικό πλοίο η μέση τιμή του εισιτηρίου είναι μειωμένη κατά 3.63% η μέση τιμή του εισιτηρίου με ταχύπλοο σκάφος έχει αυξηθεί κατά 32.80%.
3. Πώς καθορίζονται οι τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων;
Οι τιμές καθορίζονται ελεύθερα, σύμφωνα με τις γενικότερες αρχές του ανταγωνισμού και της υγιούς λειτουργίας της αγοράς. Στην περίπτωση αυτή, όπως και στην αεροπορική αγορά, οι τιμές των εισιτηρίων μπορούν να μεταβάλλονται ανάλογα με την προσφορά και την ζήτηση, ακόμη και κατά την διάρκεια της ημέρας. Να σημειωθεί πάντως ότι κάθε εταιρία έχει υποχρέωση να ενημερώνει το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής μέσα σε 3 μέρες, για την μεταβολή αυτή. Σε περίπτωση που μια εταιρία δεν ενημερώσει το αρμόδιο Υπουργείο αντιμετωπίζει διοικητικές κυρώσεις και επιβολή προστίμου. Όπως και στα αεροπορικά εισιτήρια έτσι και στα ακτοπλοϊκά η έγκαιρη έκδοση εξασφαλίζει την δέσμευση οικονομικής θέσης και ενδεχομένως χαμηλότερη τιμή.
Τα δημοσιεύματα που αναφέρουν διάφορες τιμές, είναι εικόνα της στιγμής από τις διάφορες μηχανές αναζήτησης. Το Υπουργείο (Παρατηρητήριο Τιμών) έχει πραγματική εικόνα των εισιτηρίων που εκδίδονται, των τιμών τους, των θέσεών τους (οικονομική, διακεκριμένη κ.ο.κ), των τυχών εκπτώσεών τους κ.ο.κ.
Όλες οι ακτοπλοϊκές εταιρίες έχουν για τους επιβάτες τους υποχρεωτικές από τον νόμο εκπτώσεις (ΑΜΕΑ, πολύτεκνοι, παιδιά, φοιτητές κ.ά.) αλλά και πρόσθετα πακέτα προσφορών (εκπτώσεις αν κλειστούν εισιτήρια alle retour, εκπτωτικές κάρτες με ναυτικά μίλια, γκρούπ κ.ά.). Σημειώνεται ότι π.χ. οι εκπτώσεις των φοιτητών είναι για 12 μήνες τον χρόνο (δηλ. και το καλοκαίρι που είναι κλειστά τα ΑΕΙ) ενώ το κόστος βαρύνει αποκλειστικά την ακτοπλοΐα (σημ. οι ακτοπλοϊκές εταιρίες δεν εισπράττουν από το Υπουργείο Παιδείας το ποσό της έκπτωσης όπως γίνεται με τα άλλα μέσα μεταφοράς).
4.Τι επηρεάζει τις τιμές των εισιτηρίων;
Η τιμή ενός εισιτηρίου επηρεάζεται εκτός από τον ανταγωνισμό και από τον τύπο του πλοίου, το μέγεθός του (οικονομίες κλίμακας), την ώρα έναρξης ή την επιθυμητή ώρα προσέγγισης του πλοίου στον λιμένα επιλογής, την ταχύτητα και τις ανέσεις του πλοίου.
Το κόστος καυσίμου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο στην διαμόρφωση της τιμής του εισιτηρίου.
Λόγω του πολέμου στην Ουκρανία (Φεβρουάριος του 2022) η τιμή του καυσίμου πολλαπλασιάστηκε, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση των εισιτηρίων των πλοίων (σημ. οι αυξήσεις ήταν 15% περίπου).
Εκτός του καυσίμου σημειώνεται πως και στο κόστος διαμόρφωσης του εισιτηρίου συνυπολογίζονται κυρίως:
- Το μισθολογικό κόστος (μισθοί και έξτρα μισθοδοσία), το οποίο έχει από το 2021 έως σήμερα αυξηθεί κατά 24% περίπου.
- Το επισκευαστικό κόστος (ανταλλακτικά, συντηρήσεις, δεξαμενισμοί κ.ά.), μεταξύ 2021 και 2023, έχει αυξηθεί κατά 14%.
5.Μπορεί να γίνει σύγκριση θαλάσσιων μεταφορών με τις χερσαίες μεταφορές;
Είναι αδόκιμο να συγκρίνεται το εισιτήριο ενός πλοίου, με το κόστος ή με το εισιτήριο των χερσαίων μεταφορών (Ι.Χ., Ταξί, Σιδηρόδρομος ή ΚΤΕΛ) ή των εναέριων μεταφορών, καθώς οι υπηρεσίες διαφέρουν ενώ είναι δύσκολο να υπολογίσεις, σε κάθε περίπτωση την αναλογία χιλιομέτρων με ναυτικά μίλια, σε σχέση με την κατανάλωση και το είδος του καυσίμου που χρησιμοποιεί κάθε μεταφορικό μέσο.
6.Γιατί η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από κάποιους ως μια από τις ακριβότερες χώρες στην Ευρώπη στις τιμές ακτοπλοϊκών εισιτηρίων;
Είναι αδόκιμο να συγκρίνονται οι ακτοπλοϊκές συνδέσεις της Ελλάδας με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι κατανοητό πως η Ελλάδα έχει ένα πυκνό εσωτερικό δίκτυο ακτοπλοΐας που καμία άλλη χώρα ευρωπαϊκή ή μεσογειακή δεν έχει. Η Μάλτα (η οποία έχει 3 κατοικήσιμα νησιά), η Ιταλία λόγω Σικελίας και Σαρδηνίας και οι Σκανδιναβικές χώρες που έχουν κάποια μικρά πορθμεία, είναι οι μόνες με εσωτερικό ακτοπλοϊκό δίκτυο. Ως εκ τούτου οι έρευνες που συγκρίνουν τις τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων μεταξύ ευρωπαϊκών ή μεσογειακών χωρών δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Χώρες όπως Λετονία, η Τυνησία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Κροατία, η Ισλανδία, το Μαρόκο, η Πορτογαλία ακόμα και η Σλοβενία που έχει μόλις 47 χλμ ακτογραμμή δεν έχουν εσωτερική ακτοπλοϊκή αγορά, αλλά κάποιοι ελάχιστοι λιμένες τους εξυπηρετούν «πλοία διεθνών πλόων» (π.χ. Τυνησία – Ιταλία, Πολωνία – Σουηδία, Ελλάδα – Ιταλία κ.ά.). Οι γραμμές αυτές εξυπηρετούν πρωτίστως φορτηγά αυτοκίνητα διεθνών μεταφορών και κάποιους επιβάτες με τα Ι.Χ. τους. Επιπλέον, το λειτουργικό κόστος των πλοίων (κόστος καυσίμων, αριθμός ναυτικών επί των πλοίων, υποδομές και επίπεδα ασφαλείας κ.ά.) ποικίλει από χώρα σε χώρα. Σημειώνουμε, ότι λόγω της σημασίας που δίνει η χώρα μας στη ναυτιλία και στην ακτοπλοΐα, η σχετική εθνική νομοθεσία επιβάλει τα πιο υψηλά επίπεδα διαχείρισης πλοίων στον κόσμο, αυξάνοντας κατά συνέπεια και το λειτουργικό κόστος τους.
7.Ποιες γραμμές επιδοτεί το κράτος;
Σε κάποιες γραμμές μικρών νησιών που δεν υπάρχει μεταφορικό ενδιαφέρον το κράτος παρεμβαίνει και επιδοτεί τις γραμμές αυτές (σημ. οι λεγόμενες «άγονες»).
Από 90 εκατ. ευρώ που ήταν το ετήσιο κόστος το 2019, σήμερα είναι 154 εκατ.ευρώ. Αυτό, είχε σαν αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την αύξηση της συχνότητας των δρομολογίων και την εισαγωγή νέων πλοίων στην αγορά.
Σημειώνεται πως στα μικρά νησιά οι μετακινήσεις των μόνιμων κατοίκων είναι δωρεάν, ενώ γενικότερα το κρατικό ναυλολόγιο, υποχρεώνει τις ακτοπλοϊκές εταιρίες να έχουν για όλους τους επιβάτες, οχήματα και εμπορεύματα εξαιρετικά χαμηλές τιμές π.χ. 3 ευρώ, 5 ευρώ, 10 ευρώ είναι το εισιτήριο για τους τουρίστες στις άγονες γραμμές.
στο 