Έχουν περάσει περισσότερα από δέκα χρόνια από τότε που ο όρος της «διαρροής εγκεφάλων», του γνωστού -πλέον- «brain drain» έκανε την εμφάνισή του στον δημόσιο διάλογο. Οικονομική κρίση, ανεργία και έλλειψη ευκαιριών ήταν οι κύριοι παράγοντες που ώθησαν περίπου 600.000 νέους -κατά κύριο λόγο υψηλά εξειδικευμένους- στο να φύγουν από την Ελλάδα και να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό.
Πέρα από την ελληνική οικογένεια, το brain drain υπήρξε μία «πληγή» και για την ελληνική οικονομία και ανάπτυξη, η οποία τα τελευταία χρόνια φαίνεται να επουλώνεται. Έτσι, το λεγόμενο «brain gain», η επιστροφή, δηλαδή, στην Ελλάδα των ταλέντων που μετανάστευσαν αναζητώντας καλύτερες ευκαιρίες, έρχεται σταδιακά στο προσκήνιο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα περίπου 350.000 Έλληνες από εκείνους που είχαν μετακομίσει στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021.
Σύμφωνα με έρευνα της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, που διεξήχθη από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Ιανουάριο 2024 και έχει τίτλο «Θα επέστρεφα αν…», το 50% των συμμετεχόντων δήλωσε έντονη επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα, με το 21% εξ αυτών να δηλώνει ότι θέλει να επιστρέψει μέσα σε ένα χρόνο.
Το προφίλ όσων θέλουν να γυρίσουν
Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι η πλειονότητα των Ελλήνων ζει και εργάζεται κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Μικρότερα είναι τα ποσοστά των Ελλήνων του εξωτερικού που βρίσκονται στην Αμερική, τον Καναδά και τη Μέση Ανατολή. Οι περισσότεροι Έλληνες του εξωτερικού είναι άνω των 35 ετών, παραμένουν περισσότερα από έξι χρόνια στο εξωτερικό και το 70% εξ αυτών διαθέτει μεταπτυχιακό, ενώ το 18% έχει διδακτορικό ή μεταδιδακτορικό τίτλο.
Οι τομείς απασχόλησής τους περιλαμβάνουν την τεχνολογία (19%), την ακαδημαϊκή κοινότητα (10%) και τον χώρο της υγείας (10%).
Οι Έλληνες που επιθυμούν να επιστρέψουν συνήθως έχουν υψηλή εξειδίκευση και σημαντική επαγγελματική εμπειρία. Σύμφωνα με το πρόγραμμα BrainReGain Mentoring της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, οι περισσότεροι συμμετέχοντες έχουν πάνω από 10 χρόνια εμπειρίας στο εξωτερικό, κατέχουν μεταπτυχιακούς τίτλους και απασχολούνται σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων.
Θετικοί και αποτρεπτικοί παράγοντες επιστροφής
Οι λόγοι για την επιστροφή ποικίλλουν, ανάλογα την κάθε περίπτωση. Όπως ανέφερε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Μαριάννα Δουκάκου, Γενική Διευθύντρια Πρωτοβουλίας BrainReGain – Ελληνισμός Εν Δράσει, «σημαντικά κίνητρα αποτελούν οι βελτιωμένες οικονομικές συνθήκες και το καλύτερο επαγγελματικό περιβάλλον στην Ελλάδα». Επιπλέον, πολλοί θέλουν να είναι κοντά στην οικογένειά τους και τους φίλους τους, ενώ άλλοι βλέπουν την επιστροφή ως ευκαιρία να συμβάλουν στην ανάπτυξη της Ελλάδας.
Στον αντίποδα, η αβεβαιότητα στην αγορά εργασίας, οι χαμηλότεροι μισθοί και η γραφειοκρατία αποτελούν τους βασικούς αποτρεπτικοί παράγοντες επιστροφής στην Ελλάδα.
Ανάγκη για μια εθνική στρατηγική επαναπατρισμού
Πρόσφατα, ανακοινώθηκε από πλευράς ελληνικής Πολιτείας ότι εκπονείται ένα Στρατηγικό Σχέδιο για τον Απόδημο Ελληνισμό, το οποίο θα εκτείνεται από το 2024 έως το 2027 και μία πτυχή του οποίου αφορά ακριβώς στη σχέση της ελληνικής Πολιτείας, της ελληνικής διασποράς και της αντιμετώπισης της νέας γενιάς διασποράς, του «brain drain».
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, προβλέπονται, μεταξύ άλλων, η διοργάνωση Ημερών Καριέρας της ΔΥΠΑ στο εξωτερικό, ενεργή συνεργασία με την Enterprise Greece προκειμένου το ελληνικό επιχειρείν να επικοινωνηθεί με το εξωτερικό, καθώς επίσης και μνημόνιο συνεργασίας με το Study in Greece που σχετίζεται με την εξωστρέφεια των ελληνικών πανεπιστημίων.
«Η συνεργασία μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία μιας εθνικής στρατηγικής επαναπατρισμού, η οποία μπορεί να συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα και στην καινοτομία στην Ελλάδα. Κάθε επιστροφή αποτελεί ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και προσθήκη στην οικονομία της χώρας», επεσήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Δουκάκου.
Η Πρωτοβουλία BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, όπως εξήγησε, έχει ως στόχο τη δημιουργία νέων διαύλων επικοινωνίας και συνεργασίας των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας με τον ελληνισμό του εξωτερικού, καθώς και την επαναφορά των Ελλήνων και Ελληνίδων που έφυγαν την περίοδο της οικονομικής κρίσης.
Μέσω της πλατφόρμας BrainGain Jobs in Greece, μέσω της οποίας αναδεικνύονται ευκαιρίες απασχόλησης που υπάρχουν στην Ελλάδα, έχουν προωθηθεί περισσότερες από 450 θέσεις εργασίας από 100 εταιρείες ενώ το πρόγραμμα BrainReGain Mentoring έχει δεχθεί περισσότερα από 700 αιτήσεις από τις οποίες οι 150 έχουν ανατεθεί σε μέντορες.
«Το ουσιαστικότερο είναι ότι τόσο τα μέλη μας όσο και ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων έχουν επαναπατρίσει και εντάξει στο δυναμικό τους εκατοντάδες Έλληνες που εργάζονταν στο εξωτερικό. Μάλιστα, μεταξύ αυτών των εταιρειών υπάρχουν ορισμένοι “πρωταθλητές” οι οποίοι μέσα σε ένα χρόνο έχουν επαναπατρίσει περισσότερα από 50 άτομα», σημείωσε η κ. Δουκάκου.
Όπως είπε, καταγράφεται μία συνεχής ροή επιστροφών. «Ωστόσο, χρειαζόμαστε πολλούς για να φέρουν πίσω περισσότερους. Και αυτή είναι και η ουσία της Συμμαχίας μας», τόνισε.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι την Πρωτοβουλία BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει απαρτίζουν, συνολικά, 48 εταιρείες από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, οι οποίες εκπροσωπούν τους ισχυρότερους παραγωγικούς κλάδους όπως της Βιομηχανίας, της Τεχνολογίας, του Τουρισμού, των Κατασκευών, του Λιανικού Εμπορίου, της Ναυτιλίας, της Υγείας, των Νομικών και Συμβουλευτικών Υπηρεσιών, της Εκπαίδευσης.
«Όλα τα μέλη μας αναγνωρίζουν την προστιθέμενη αξία του επαναπατρισμού, όχι μόνο για τους ίδιους ως επιχειρήσεις και στην προσέλκυση ταλαντούχων μυαλών, αλλά και στην αναζωογόνηση της οικονομίας και της κοινωνίας. Παρά τις προκλήσεις, τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά και η συνέχιση της υποστήριξης αυτών των προσπαθειών είναι απαραίτητη για την επιτυχία του εγχειρήματος», τόνισε.
Περισσότερες πληροφορίες για την Πρωτοβουλία BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, στον ιστότοπο: https://brainregain.gr/el και τα κοινωνικά δίκτυα στο LinkedIn, YouTube, Facebook /brainregain.gr.