Η ιστορία είναι γεμάτη από εμπορικούςπολέμους, οι επιπτώσεις των οποίων είναι κατά βάση οικονομικές και σε σπάνιες περιπτώσεις εξελίχθηκαν σε κανονικούς πολέμους.
Του Θάνου Νιφόρου
Η μια πλευρά θεσμοθετεί εμπορικά εμπόδια και η άλλη προβαίνει σε αντίστοιχη δράση και ούτω καθεξής. Η αντιπαλότητα μεταξύ των κρατών συνεχίζεται και σταδιακά κλιμακώνεται, έως ότου να βρεθεί κοινός τόπος συνεννόησης και να επέλθει κάποια συμφωνία που θα αποκλιμακώσει την κατάσταση.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα αναδιαμορφώσει για την Ευρώπη τους ενεργειακούς και εμπορικούς δρόμους καθώς και το μέλλον της θέσης της Τουρκίας και της Ελλάδας στον κόσμο και ας ελπίσουμε ότι η αποκλιμάκωση του θα βρει ήρεμα λιμάνια.
Από την αυτοκρατορική εποχή μέχρι σήμερα, οι σχέσεις Τουρκίας-Δύσης διαμορφώθηκαν σε μεγάλο βαθμό από συστημικές και παγκόσμιες γεωπολιτικές εξελίξεις. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία προσχώρησε στη Συνθήκη του Παρισιού το 1856 μετά τον πόλεμο της Κριμαίας, ενώ η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1952 ήταν αποτέλεσμα του Ψυχρού Πολέμου και της σοβιετικής απειλής. Σήμερα, αυτή η τρέχουσα σύγκρουση, συντονίστηκε με μία βαθύτερη οικονομική ύφεση της Τουρκίας και, μόλις ένα χρόνο από τις προεδρικές εκλογές, το αμυδρό πολιτικό μέλλον του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξαρτάται από αυτό που τώρα φαίνεται μια ολοένα και πιο απίθανη οικονομική ανάκαμψη.
Δεδομένου ότι η χώρα είναι ήδη υπερβολικά εκτεθειμένη οικονομικά στη Ρωσία, είναι απίθανο να ενταχθεί ενεργά στις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις – ακόμα και όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014, η Τουρκία κήρυξε αυτή την κίνηση ως παράνομη αλλά δεν επέβαλε κυρώσεις στη Μόσχα και η Τουρκία παραμένει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Μόσχας στην περιοχή ΜΕΝΑ. Οι Ρώσοι αντιπροσώπευαν το 19 τοις εκατό των τουριστών που επισκέφθηκαν την Τουρκία το 2021 και οι Ουκρανοί περίπου το 8,3 τοις εκατό. Η Ρωσία είναι επίσης ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής ενέργειας για την Τουρκία μετά το Αζερμπαϊτζάν, και η Τουρκία εισάγει ένα τεράστιο 80 τοις εκατό των σιτηρών της από τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Η γεωπολιτική εξισορροπητική πράξη της Τουρκίας όταν έχει να κάνει με τη Ρωσία σημαίνει ότι προσπαθεί να είναι υπέρ του Κιέβου χωρίς να είναι απροκάλυπτα κατά της Μόσχας και όπως ήταν αναμενόμενο, η συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ρωσίας και της Ουκρανίας στην Τουρκία δεν είχε αποτέλεσμα, αλλά ήταν μια ώθηση για το διεθνές κύρος της Τουρκίας. Η Τουρκία αν και με τα σημερινά δεδομένα δεν διαμορφώνει στον ορίζοντα μια προοπτική πλήρους ένταξης της στην ΕΕ θα συνεχίσει να αγωνίζεται για περιφερειακή ολοκλήρωση, με τη μορφή ασφάλειας και οικονομικής συνεργασίας ενώ όπως είδαμε πρόσφατα επιδιώκει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίλυση περιφερειακών συγκρούσεων. Ωστόσο, η πλήρης κυριαρχία της Μόσχας στη Μαύρη Θάλασσα είναι δυσοίωνη για την Τουρκία, η οποία θέλει επίσης να αναγνωρίζεται ως μία εξίσου σημαντική δύναμη της Μαύρης Θάλασσας λόγω του ελέγχου των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων ενώ η εμπλοκή της Ρωσίας στην Ουκρανία θα περιόριζε τη δύναμή της σε ζώνες συγκρούσεων όπου εμπλέκονται και η Τουρκία και η Ρωσία, ιδίως στη Μέση Ανατολή.
Ως εκ τούτου, η Τουρκία είναι επίσης γεωπολιτικά υπερεκτεθειμένη στη Ρωσία και η ανταγωνιστική –ενδεχομένως εξισορροπητική έως και φαινομενικά εχθρική – φύση των σχέσεων Άγκυρας-Μόσχας θα δοκιμαστούν σε σημείο διάλυσης. Ταυτόχρονα οι διεθνείς σχέσεις της ίδιας της Τουρκίας διανύουν μια από τις πιο ταραχώδεις περιόδους, με την Τουρκία να στοχοποιείται από τις ΗΠΑ μέσω του νόμου Countering America’s Adversaries Through Sanctions (CAATSA) για την αγορά ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400.
Συνεπώς η εισβολή στην Ουκρανία αλλάζει τον διεθνή κύκλο του εμπορίου και ο αναβαθμισμένος εμπορικός και γεωστρατηγικός ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν τα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας (Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης, Καβάλας και Ηγουμενίτσας) εξαιτίας της Ρώσο-ουκρανικής κρίσης παίζουν σημαντικό μεταφορικό, οδικό και σιδηροδρομικό ρόλο και για την ασφάλεια της ανατολικής αλλά και όλης της Ευρώπης. Ο νοητός άξονας μιας Εγνατίας των Λιμένων με την ολοκλήρωση και σύνδεση των υποδομών μεταξύ τους, οι συγκεκριμένοι εμπορικοί πόλοι θα είναι σε θέση να λειτουργήσουν ως ευρωπαϊκοί κόμβοι συνδυασμένων μεταφορών.
*Ο κ. Θάνος Νιφόρος είναι Οικονομικός Αναλυτής και Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων
στο 