Τέλος στην προστασία πρώτης κατοικίας: Τι συμβαίνει με τους ευάλωτους οφειλέτες

Γράφει ο Βαγγέλης Δουράκης
Με την έναρξη ισχύος από σήμερα του νέου Εξωδικαστικού, κλείνει η δεκαετής
«παρένθεση» προστασίας της πρώτης
κατοικίας που πρωτοεφαρμόστηκε στη χώρα μας το 2010, με το νόμο
3869/2010 (νόμος Κατσέλη) και τις μετέπειτα τροποποιήσεις του. Και μιας και η αναφορά στο… 2010, πρέπει να τονιστεί ότι ο νόμος Κατσέλη
δεν θεσπίστηκε για να αντιμετωπίσει τις έκτακτες συνθήκες της οικονομικής
κρίσης, οι οποίες δεν ήταν τότε ακόμη εμφανείς και φυσικά κανείς το
συγκεκριμένο έτος μπορούσε να προβλέψει την έκταση που πήρε στα επόμενα χρόνια.

Πτώχευση και για… φυσικά
πρόσωπα
Αυτά στο.. παρελθόν: Και αυτό γιατί με το νέο πλαίσιο ακόμα
και τα φυσικά πρόσωπα μπορούν να οδηγηθούν στην πτώχευση, είτε με
αίτηση των πιστωτών είτε και των ιδίων (των φυσικών προσώπων), με τη μόνη
«άμυνα» που τους απομένει να είναι το στεγαστικό επίδομα για τα οικονομικά
ευάλωτα νοικοκυριά και τη μίσθωση της απωλεσθείσας κατοικίας από τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, με
την προοπτική, μετά την παρέλευση 12 ετών, να την επαναγοράσουν. Οι εν λόγω «εναλλακτικές» αφορούν πάντως μόνο τους οικονομικά ευάλωτους και είναι ενδεικτικό ότι στην περίπτωση
μιας οικογένειας με πέντε μέλη το
εισόδημα δεν πρέπει να ξεπερνά τα 21.000 ευρώ. Το τελικό «όφελος» για τους κόκκινους
δανειολήπτες από τη ρευστοποίηση της περιουσίας τους,
συμπεριλαμβανομένης και της πρώτης κατοικίας τους, είναι η απαλλαγή εντός ενός
έτους από τα χρέη τους.
Με βάση το νέο πλαίσιο, οι πιστωτές πλέον μπορούν να κηρύσσουν σε πτώχευση
τους οφειλέτες τους, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου. Βέβαια, αυτή τη στιγμή, δεν έχει συσταθεί ο Φορέας Απόκτησης και
Επαναμίσθωσης των πρώτων κατοικιών των οικονομικά ευάλωτων νοικοκυριών, με
συνέπεια το οικονομικό επιτελείο να ζητεί από τις τράπεζες «στάση αναμονής» για τη
συγκεκριμένη κατηγορία οφειλετών. Πηγές του οικονομικού επιτελείου εκτιμούν
ωστόσο ότι ο συγκεκριμένος φορέας είναι εφικτό να συσταθεί κατά τους επόμενους
πέντε μήνες.

Πότε προκύπτει πτώχευση
Βάσει του νόμου 4738/2020, σε πτώχευση κηρύσσεται ο οφειλέτης που βρίσκεται
σε παύση πληρωμών. Δηλαδή αυτός που αδυνατεί να εκπληρώνει τις ληξιπρόθεσμες
χρηματικές υποχρεώσεις του κατά τρόπο γενικό και μόνιμο. Για να «ενταχθεί» σε κατάσταση παύσης πληρωμών ένας οφειλέτης, θα πρέπει να
μην καταβάλλει χρηματικές υποχρεώσεις του προς την Εφορία, τους Φορείς
Κοινωνικής Ασφάλισης ή πιστωτικά ή χρηματοδοτικά ιδρύματα, σε ύψος τουλάχιστον
40% των συνολικών ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών του προς τον αντίστοιχο φορέα για
περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών, εφόσον η μη εξυπηρετούμενη υποχρέωσή του
υπερβαίνει το ποσό των 30.000 ευρώ.
Η πτώχευση κηρύσσεται μετά από αίτηση ενός ή περισσότερων πιστωτών με
έννομο συμφέρον, καθώς και μετά από αίτηση του εισαγγελέα πρωτοδικών, εφόσον
τούτο δικαιολογείται από λόγους δημόσιου συμφέροντος, ή μετά από αίτηση του
οφειλέτη. Όταν η αίτηση υποβάλλεται από πιστωτή ή πιστωτές του οφειλέτη, οι οποίοι
εκπροσωπούν το 30% τουλάχιστον του συνόλου των απαιτήσεων σε βάρος του
οφειλέτη, στους οποίους περιλαμβάνονται ενέγγυοι πιστωτές που εκπροσωπούν
τουλάχιστον το 20% τουλάχιστον των ενέγγυων, και εφόσον πρόκειται για
επιχείρηση και δεν είναι πτώχευση μικρού αντικειμένου, μπορεί να περιέχει
αίτημα για εκποίηση του συνόλου του ενεργητικού της επιχείρησης ή των επιμέρους
λειτουργικών συνόλων αυτής

Πότε παρακρατείται.. ακόμη και ο μισθός
Σύμφωνα με τον νόμο, η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει το σύνολο της
περιουσίας που ανήκει στον οφειλέτη κατά την κήρυξη της πτώχευσης, οπουδήποτε
και αν βρίσκεται. Σε περίπτωση οφειλέτη φυσικού προσώπου, από την κήρυξη της
πτώχευσης μέχρι την απαλλαγή του οφειλέτη, στην πτωχευτική περιουσία ανήκει και
το μέρος του ετήσιου εισοδήματός του που υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες
διαβίωσης.
Αυτό σημαίνει ότι για την αποπληρωμή της οφειλής ενός φυσικού προσώπου,
πέραν της ρευστοποίησης της περιουσίας, παρακρατείται και το μέρος π.χ. του
μισθού του που υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης. Πάντως, τα ετήσια εισοδήματα του οφειλέτη εξαιρούνται της πτωχευτικής
περιουσίας ανεξαρτήτως ύψους, όταν, έπειτα από αίτησή του, το πτωχευτικό
δικαστήριο διαπιστώσει ότι η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει την κύρια
κατοικία του οφειλέτη ή και άλλα πάγια περιουσιακά του στοιχεία που υπερβαίνουν
σε αξία το 10% των συνολικών του υποχρεώσεων και η ελάχιστη αξία τους δεν
υπολείπεται των 100.000 ευρώ, εξαιρουμένων όσων έχουν αποκτηθεί στη διάρκεια
των δώδεκα μηνών που προηγούνται της υποβολής της αίτησης πτώχευσης.

Η απαλλαγή από τα χρέη
Η απαλλαγή του οφειλέτη φυσικού προσώπου από τα χρέη του επέρχεται με την
πάροδο 36 μηνών από την κήρυξη της πτώχευσης. Ωστόσο, αν στην πτωχευτική
περιουσία περιλαμβάνεται και η πρώτη κατοικία, η απαλλαγή επέρχεται σε 12
μήνες. Στη συγκεκριμένη κατηγορία οφειλετών, δηλαδή τους οικονομικά ευάλωτους,
προβλέπεται και η καταβολή στεγαστικού επιδόματος.
Το μέγιστο ποσό του στεγαστικού επιδόματος για τα ευάλωτα νοικοκυριά
ορίζεται ως ακολούθως: α) Για τον αιτούντα: 70 ευρώ ανά
μήνα. β) Για κάθε επιπλέον μέλος του νοικοκυριού προσαύξηση 35
ευρώ τον μήνα. γ) Στη μονογονεϊκή οικογένεια χορηγείται
επιπλέον προσαύξηση 35 ευρώ τον μήνα. δ) Στα νοικοκυριά με
απροστάτευτο/α τέκνο/α χορηγείται επιπλέον προσαύξηση 35 ευρώ τον μήνα για κάθε
απροστάτευτο τέκνο. ε) Ως ανώτατο όριο του επιδόματος στέγασης
ορίζονται τα 210 ευρώ μηνιαίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού.

Ποιος θεωρείται «ευάλωτος
οφειλέτης»
Ως «ευάλωτος οφειλέτης» νοείται ο οφειλέτης, στο πρόσωπο του οποίου
πληρούνται σωρευτικά τα εισοδηματικά, περιουσιακά και λοιπά κριτήρια που
ισχύουν, και συγκεκριμένα τα παρακάτω:
1. Εισοδηματικά κριτήρια: Το συνολικό εισόδημα του
νοικοκυριού δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 7.000 ευρώ για μονοπρόσωπο νοικοκυριό,
προσαυξανόμενο κατά 3.500 ευρώ για κάθε μέλος του νοικοκυριού.
2. Στη μονογονεϊκή οικογένεια ορίζεται επιπλέον προσαύξηση 3.500
ευρώ για το πρώτο ανήλικο μέλος του νοικοκυριού.
3. Στο νοικοκυριό με απροστάτευτο/α τέκνο/α ορίζεται επιπλέον
προσαύξηση 3.500 ευρώ για κάθε απροστάτευτο τέκνο. Το συνολικό
εισόδημα δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 21.000 ευρώ ετησίως, ανεξαρτήτως της
σύνθεσης του νοικοκυριού.

Παρατίθενται, ενδεικτικά, οι ακόλουθες περιπτώσεις:

• Μονοπρόσωπο νοικοκυριό 7.000 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο μέλη 10.500 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με ένα
  ανήλικο μέλος 14.000 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από τέσσερα ή μονογονεϊκή οικογένεια με δύο ανήλικα
  μέλη 17.500 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από πέντε μέλη και πάνω ή μονογονεϊκή οικογένεια με
  τρία ανήλικα μέλη και πάνω 21.000 €

Περιουσιακά κριτήρια
α. Ακίνητη περιουσία: Η συνολική φορολογητέα αξία της
ακίνητης περιουσίας του νοικοκυριού στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, όπως αυτή
προσδιορίζεται για τον υπολογισμό του συμπληρωματικού ΕΝ.Φ.Ι.Α. με τις
διατάξεις του ν. 4223/2013 (Α’ 287) και προκύπτει από την τελευταία εκδοθείσα
πράξη προσδιορισμού φόρου, δεν μπορεί να υπερβαίνει στο σύνολό της το ποσό των
120.000 ευρώ για το μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενη κατά 15.000 ευρώ για
κάθε πρόσθετο μέλος και έως του ποσού των 180.000 ευρώ.
β. Κινητή περιουσία: Το συνολικό ύψος των καταθέσεων
του νοικοκυριού ή/και η τρέχουσα αξία μετοχών, ομολόγων κ.λπ., όπως προκύπτουν
από την τελευταία εκκαθαρισμένη δήλωση φορολογίας εισοδήματος, δεν μπορεί να
υπερβαίνει τα παρακάτω όρια:

• Μονοπρόσωπο νοικοκυριό 7.000 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο μέλη 10.500 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία μέλη 14.000 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από τέσσερα μέλη 17.500 €
• Νοικοκυριό αποτελούμενο από 5 μέλη και πάνω 21.000 €