Στην κόψη του ξυραφιού κινείται η οικονομία, πασχίζοντας να βρει σημείο ισορροπίας και εφαλτήριο για μια, βιώσιμη, ανάκαμψη. Με την ύφεση να συμπληρώνει, με ένα μικρό διάλειμμα, οκτώ περίπου χρόνια, και ποικίλους πρόδρομους δείκτες, να στέλνουν μεικτά σήματα, το πρώτο στοίχημα παραμένει η μετάβαση σε ανάπτυξη.
Η ουσιαστική πρόκληση όμως είναι αυτή η όποια ανάκαμψη, επιτευχθεί, να μετατραπεί από μια βραχυπρόθεσμη τάση σε κύκλο, διατηρήσιμης, ανάπτυξης και όχι σε μια επικίνδυνη, στασιμότητα, με απρόβλεπτες συνέπειες σε όλα τα επίπεδα.
Η δύσκολη αυτή επιχείρηση περνά, καταρχήν από δύο πεδία:
1. Την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων φέτος, που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο εάν επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα αποδειχθούν ικανά να ανταποκριθούν στην υπέρμετρη φορολόγηση που αντιμετωπίζουν και στις ασφυκτικές συνθήκες ρευστότητας.
2. Τη χωρίς σημαντικές καθυστερήσεις, ολοκλήρωση των αξιολογήσεων από τους θεσμούς μέσα στους επόμενους μήνες, ώστε να ξεκινήσει να υλοποιείται αλυσίδα θετικών εξελίξεων για την οικονομία, που θα συμβάλει στην αποκατάσταση της ρευστότητας, στη σταδιακή άρση των κεφαλαιακών ελέγχων, ενεργοποίηση μέτρων για το χρέος πιθανές αναβαθμίσεις της οικονομίας και προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων, εφόσον παγιωθεί κλίμα αξιοπιστίας προς την ελληνική οικονομία.
Εξαιρετικά κρίσιμη παράμετρος, σύμφωνα με την Ημερησία, είναι η ανάκαμψη του τραπεζικού τομέα, ώστε μέσω και της εξυγίανσης στον τομέα των κόκκινων δανείων να μπορέσει να ξεκινήσει να δανειοδοτεί και πάλι την πραγματική οικονομία.
Ενόψει των ισχυρών προκλήσεων με τις οποίες εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη η οικονομία, με κυρίαρχο κίνδυνο, να αυξηθούν περαιτέρω οι πτωχεύσεις και να υπάρξει νέα επιδείνωση στην πολύπαθη, ελληνική αγορά εργασίας, αναλυτές και οικονομολόγοι τηρούν στάση αναμονής. Όλοι όμως προειδοποιούν πως σε αυτή τη φάση του οικονομικού κύκλου στην Ελλάδα, δεν υπάρχει καμία πολυτέλεια χρόνου, από πλευράς κυβέρνησης αλλά και θεσμών, στο να ικανοποιήσει η κάθε πλευρά τις δεσμεύσεις της το ταχύτερο δυνατό και να βρεθούμε έτσι στην αφετηρία της ανάταξη του επιχειρηματικού τομέα και του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Μίας διαδικασίας που εκ των πραγμάτων θα απαιτήσει χρόνο για να προχωρήσει αλλά και να σταθεροποιηθεί, ιδίως υπό το βάρος του εξωτερικού περιβάλλοντος, ειδικά στην ευρωζώνη, που τροφοδοτεί με αυξημένη αβεβαιότητα τη διαδικασία της ανάκαμψης. Μέχρι στιγμής τα σήματα που στέλνουν διάφοροι, οι λεγόμενοι πρόδρομοι δείκτες, παραμένουν μικτά και θεωρείται ιδιαίτερα καθοριστική η πορεία των δεικτών στο τρίτο τρίμηνο του έτους.
• Ο δείκτης PMI για την ελληνική μεταποίηση τον Αύγουστο παρουσίασε μια ενθαρρυντική ανάκαμψη, με την εταιρεία που τον καταρτίζει να κάνει λόγο για κάποιες ενδείξεις πως μπορεί η ελληνική μεταποίηση να βρίσκεται στο κατώφλι της ανάκαμψης. Αίσθηση προκάλεσε επίσης ότι για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια στη συγκεκριμένη μέτρηση καταγράφηκε αύξηση των νέων παραγγελιών για τις εξαγωγές.
• Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται να αποκρυσταλλωθεί η εικόνα για την δυναμική που είχε ο τουρισμός στο δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου. Τον Ιούνιο, τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας έδειξαν σημάδια κόπωσης στον τουρισμό με τις αφίξεις να σημειώνουν πτώση 1,6% και τις ταξιδιωτικές εισπράξεις μείωση 5,8%.
Ωστόσο τον Ιούλιο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων το επτάμηνο Ιανουαρίου – Ιουλίου έκλεισε με αύξηση των αφίξεων κατά 6,4% ενώ τον Ιούλιο οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις παρουσίασαν άνοδο 9,1%.
• Οι επενδύσεις στο δεύτερο τρίμηνο του 2016 παρουσίασαν αύξηση. Ωστόσο η ύφεση αποδείχθηκε οριακά χειρότερη των αρχικών εκτιμήσεων και διαμορφώθηκε τελικά στο 0,9% και όχι στο 0,7% που είχε εκτιμηθεί προηγουμένως. Για την αγορά, όμως, τα επίπεδα στα οποία διαμορφώθηκε η ύφεση στο πρώτο εξάμηνο, πέριξ του 1%, εξακολουθούν να είναι συμβατά με την υπόθεση για έναρξη μιας ήπιας ανάκαμψης στο δεύτερο εξάμηνο του έτους.
• Στο «μέτωπο» των εσόδων, η ανησυχία παραμένει. Σε επίπεδο επταμήνου ο προϋπολογισμός κινείται εντός στόχων. Ωστόσο τον Ιούλιο καταγράφηκε υστέρηση, μεταξύ άλλων και στο φόρο εισοδήματος. Ενισχύοντας, έτσι, την εστία προβληματισμού για τη φοροδοτική ικανότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων από τα οποία πρέπει να αντληθούν έσοδα περίπου 20 δισ. ευρώ έως το τέλος του έτους.
• Την ίδια ώρα σύμφωνα με στοιχεία έρευνας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ) τα αποτελέσματα των θερινών εκπτώσεων αποδείχθηκαν χειρότερα από ότι ανέμενε ο εμπορικός κόσμος, παρά τις γενναίες μειώσεις τιμών. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έρευνα ο τζίρος της αγοράς κατά τη διάρκεια της εκπτωτικής περιόδου μεσοσταθμικά κατά 10%. Επιπροσθέτως, το 53% των επιχειρήσεων εμφάνισε υποχώρηση στις πωλήσεις σε σχέση με το 2015 ενώ το ένα τρίτο δήλωσε στασιμότητα. Πάντως η εξέλιξη του όγκου στις λιανικές πωλήσεις τον Ιούνιο, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, παρουσίασε πτώση, αλλά με επιβραδυνόμενο πάντως ρυθμό σε σχέση με την πτώση 6,3% που είχε καταγραφεί το Μάιο.
• Κάμψη 8,1% σημείωσε η συνολική αξία των εξαγωγών στο εξάμηνο Ιανουαρίου – Ιουνίου σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015, με τον Σύνδεσμο Εξαγωγέων να εκτιμά πως οι δυνατότητες των Ελλήνων εξαγωγέων να συμβάλλουν στην ανάκαμψη περιορίζονται αισθητά, υπό το βάρος σειράς σημαντικών προβλημάτων: Έλλειψη ρευστότητας, περιορισμοί κεφαλαίων, υψηλές ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου προς επιχειρήσεις, καθυστερήσεις στην ενεργοποίηση ΕΣΠΑ και Αναπτυξιακού Νόμου, κόκκινα δάνεια και υπερφορολόγηση.
Μήνυμα από Γ. Ντάισελμπλουμ
«Τεράστιο λάθος» χαρακτήρισε ο πρόεδρος του Eurogroup, Γ. Ντάισελμπλουμ την ποινική δίωξη του πρώην επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ Α. Γεωργίου. Δήλωσε όμως πως εάν εκτροχιαστεί το πρόγραμμα βοήθειας της Ελλάδας, δεν θα έχει καμία σχέση με την υπόθεση Γεωργίου. Την ίδια ώρα, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Μ. Σχοινάς επανέλαβε την πάγια θέση της Επιτροπής για την ανάγκη διασφάλισης της αξιοπιστίας και της ποιότητας των ελληνικών στοιχείων. Σύμφωνα με το ΑΠΕ τόνισε ότι η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη της τη δήλωση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών, Γ. Χουλιαράκη, στην ελληνική Βουλή, ότι δηλαδή η κυβέρνηση έχει εμπιστοσύνη στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της Εurostat.
Ξεκινά νέο παζάρι με τους δανειστές
Με ισχυρό διακύβευμα, πολύ μεγαλύτερο από την υποδόση των 2,8 δισ. ευρώ, ξεκινά σε λίγες μέρες ο νέος γύρος αξιολόγησης από τους πιστωτές, που επιστρέφουν στην Αθήνα στις 12 Σεπτεμβρίου. Τα κεφάλαια της υποδόσης είναι ο πρώτος σταθμός για την κυβέρνηση, που ευελπιστεί πως οι εκκρεμότητες θα λυθούν μέσα στις επόμενες μέρες, ώστε έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, το πολύ μέσα Οκτωβρίου να εισρεύσουν τα πολύτιμα κεφάλαια στην οικονομία. Τα σπουδαία όμως έπονται.
Μόλις λήξει η εκκρεμότητα της υποδόσης, ανοίγει ο δρόμος για την κρίσιμη δεύτερη αξιολόγηση, με κύριο μενού τα εργασιακά και τα κόκκινα δάνεια, η οποία θα ξεκλειδώσει δόσεις 6 δισ. ευρώ αλλά και το δρόμο για μια αλυσίδα γεγονότων, που μπορούν να στηρίξουν την ανάκαμψη της οικονομίας. Η δεύτερη αξιολόγηση συνδέεται με τη συζήτηση που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, σε τεχνικό επίπεδο για το νέο πακέτο, των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος. Πρόκειται για το πλέον κομβικό σημείο. Αυτό επειδή, μόλις κλείσει η συμφωνία για το πακέτο, αυτόματα, ΔΝΤ και ΕΚΤ θα έχουν στα χέρια τους τις παραμέτρους για να συντάξουν τις εκθέσεις βιωσιμότητας για το χρέος. Τι σημαίνει αυτό; Πρώτον εάν και πώς θα συμμετάσχει το ΔΝΤ στο πρόγραμμα ή εάν θα αποχωρήσει, και δεύτερον πότε η ΕΚΤ θα εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Κάτι που επιδιώκει η ΕΚΤ αλλά για πολιτικούς και άλλους λόγους πρέπει να περιμένει έως τα τέλη του έτους.
Τα μέτρα για το χρέος περνούν αναγκαστικά από το πολιτικό φίλτρο των Γερμανών, ενόψει της εκλογικής αναμέτρησης του 2017. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα, ότι το πακέτο δεν θα συμφωνηθεί, έως το τέλος του έτους. Αυτό που σίγουρα εξασφαλίζει είναι ότι οι πιέσεις θα διατηρηθούν ισχυρές για να υλοποιήσει η Ελλάδα τα προαπαιτούμενα και της δεύτερης αξιολόγησης. Άλλωστε και σε τεχνικό επίπεδο η λύση ακόμη δεν έχει κλειδώσει και επικρατεί αναβρασμός στο στρατηγείο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. Στο επίκεντρο είναι το πως θα περιοριστεί ο επιτοκιακός κίνδυνος για το ελληνικό χρέος, στο πλαίσιο των βραχυπρόθεσμων μέτρων. Πρόκειται για παράμετρο, τεχνικά εφικτή, και πολιτικά ευαίσθητη αλλά περισσότερο καθοριστική, από ότι μπορεί να εκτιμάται σε πρώτη ανάγνωση, όσον αφορά στον αντίκτυπο που θα έχει στην αγορά.
Κρίσιμες ημερομηνίες
9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Σύνοδος Eurogroup στην Μπρατισλάβα
12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Επιστροφή των θεσμών στην Αθήνα για τα 15 προαπαιτούμενα για την υποδόση των 2,8 δισ. – Παραδίδεται το πόρισμα των ανεξάρτητων, ξένων εμπειρογνωμόνων για τα εργασιακά
16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Πιθανή αποχώρηση των κλιμακίων της ευρωπαϊκής πλευράς των θεσμών – το ΔΝΤ παραμένει για διαβουλεύσεις
29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥΣυνεδρίαση του Euro Working Group, ενόψει Eurogroup της 10ης Οκτωβρίου • πιθανή εισήγηση για εκταμίευση 2,8 δισ. ευρώ
30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Η ΕΛΣΤΑΤ στέλνει στη Eurostat τις, τακτικές, εκτιμήσεις της για την εξέλιξη ελλείμματος και χρέους (EDP)
3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Κατάθεση στη Βουλή του προσχεδίου του προϋπολογισμού του 2017 • Αναμένεται και κατάθεση του επικαιροποιημένου μεσοπρόθεσμου πλαισίου
10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Συνεδρίαση του Eurogroup – η δεύτερη αξιολόγηση στην ατζέντα
17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Πιθανή επιστροφή θεσμών για τη δεύτερη αξιολόγηση
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Δίμηνο καθοριστικών αποφάσεων για χρέος, συμμετοχή ΔΝΤ και ένταξη ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
στο 