Το στρατηγικό σχέδιο για την «Κοινωνική Οικονομία», το οποίο βασίζεται πάνω σε τέσσερις άξονες, ανέπτυξε σήμερα η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας Ράνια Αντωνοπούλου, σε ειδική ημερίδα του Υπουργείου.
Σύμφωνα με την κ. Αντωνοπούλου, οι τέσσερις άξονες αφορούν α) στις θεσμικές αλλαγές, β) στις δομές υποστήριξης, γ) στην οικονομική στήριξη και δ) στην πληροφόρηση – διάχυση.
Πιο συγκεκριμένα, η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, στην ομιλία της ανέφερε:
«Θα ήθελα να σας καλωσορίσω στη σημερινή εκδήλωση δημοσιότητας, τη δεύτερη που γίνεται με πρωτοβουλία του Υπουργείου Εργασίας. Όπως έχει επισημάνει ο Πρωθυπουργός η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας αποτελεί οριζόντια προτεραιότητα για την κυβέρνηση και οι αρμοδιότητες μου με καθιστούν υπεύθυνη για τον συντονισμό και την συνεργασία όλων των υπουργείων σε αυτόν τον τομέα.
Καταρχάς, θεωρώ αναγκαίο να προσδιορίσω το πεδίο δραστηριοποίησης της Κοινωνικής Οικονομίας. Για την Κυβέρνηση μας, η Κοινωνική Οικονομία δεν περιορίζεται απλά σε μια πολιτική ένταξης ειδικών προγραμμάτων για ευάλωτες ομάδες, αντίληψη που αποτυπώθηκε στον υφιστάμενο νόμο του οποίου την αλλαγή θα συζητήσουμε εκτενώς σήμερα.
Η δική μας αντίληψη για την κοινωνική οικονομία απευθύνεται στο σύνολο των πολιτών και στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων. Δεν αντιλαμβανόμαστε την Κοινωνική Οικονομία ως περιφερειακή δραστηριότητα αλλά ως έναν από τους κεντρικούς πυλώνες της οικονομίας. Η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας είναι μια διαδικασία που στον πυρήνα της έχει την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και που ταυτόχρονα εισάγει ένα διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής και διανομής των κερδών της.
Τα εγχειρήματα της Κοινωνικής Οικονομίας, στηρίζονται στην αυτοδιαχείριση. Προτάσσουν της συμμετοχή σε όλα τα στάδια της παραγωγής, από το σχεδιασμό μέχρι τη διαχείριση των πλεονασμάτων. Βασίζονται στη δημοκρατική λήψη των αποφάσεων, το δημοκρατικό έλεγχο των μελών και τη δίκαιη κατανομή του οικονομικού αποτελέσματος. Τα σχήματα της Κοινωνικής Οικονομίας επενδύουν τα κέρδη τους για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.
Κεντρικός μας στόχος είναι η δημιουργία ενός σταθερού περιβάλλοντος που θα μπορεί να ενισχύσει τα παραγωγικά εγχειρήματα αυτοοργάνωσης και αυτοελέγχου ώστε να μπορούν να συνεισφέρουν ένα σημαντικό μερίδιο του ΑΕΠ, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Γαλλίας και της Ισπανίας, όπου οι δραστηριότητες της Κοινωνικής Οικονομίας καταλαμβάνουν ποσοστό μεγαλύτερο του 10% του ΑΕΠ τους.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα η θεσμοθέτηση της Κοινωνικής Οικονομίας καθυστέρησε αρκετά. Συνέβη μόλις το 2011 και δυστυχώς με αρκετά προβλήματα, τα οποία σήμερα καλούμαστε να ξεπεράσουμε. Όμως οι μέχρι σήμερα καταγραφές μας δείχνουν ότι, παρά τα όποια προβλήματα, οι δομές Κοινωνικής Οικονομίας ενδιαφέρουν όλο και περισσότερο κόσμο. Συγκεκριμένα, στο Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας έχουν εγγραφεί 938 ΚοινΣεπ, από τις οποίες 8 στις 10 είναι εγχειρήματα Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού.
Στρατηγικός μας στόχος λοιπόν, είναι η ανάπτυξη συνεταιριστικών δομών και δομών κοινωνικής οικονομίας σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, όπως ο αγροτικός και αγροδιατροφικός τομέας, ο βιομηχανικός, ο τουριστικός, η ενέργεια, με την απαιτούμενη μεταξύ τους συνεργασία και στήριξη.
Αντιλαμβανόμαστε ότι το όραμα μας είναι φιλόδοξο. Αντιλαμβανόμαστε επίσης ότι για να φτάσουμε εκεί έχουμε αρκετό δρόμο μπροστά μας. Σίγουρα όμως ο τρόπος με τον οποίο εργαζόμαστε προς αυτή την κατεύθυνση είναι πρώτα από όλα να ακούμε και να καταγράφουμε τις ανάγκες του πεδίου και άρα να σχεδιάζουμε με βάση αυτές. Ακριβώς για αυτό τον λόγο βρισκόμαστε σήμερα εδώ, διότι πιστεύουμε ότι μόνο έτσι μπαίνουν τα θεμέλια για την ανάπτυξη αυτού του τομέα, μακριά από πελατειακές και εργαλειακές αντιλήψεις. Η δική μας παρέμβαση είναι να άρουμε τα εμπόδια και να διευκολύνουμε την ανάπτυξη ενός σταθερού περιβάλλοντος που θα επιτρέπει την αυτόνομη εξέλιξη της Κοινωνικής Οικονομίας.
Αυτό θα το πετύχουμε διαμορφώνοντας μαζί σας, για πρώτη φορά, το νέο θεσμικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει τις κακές πρακτικές και θα θεραπεύει τις στρεβλώσεις που έχουν παρατηρηθεί στο πεδίο της Κοινωνικής Οικονομίας.
Θα ήταν λάθος να προχωρήσουμε στην παρουσίαση του νέου σχεδιασμού χωρίς να αποτυπώσουμε τις βασικές προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε αναφορικά με την κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα:
Υφιστάμενη κατάσταση
⦁ Το θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4019/2011) περιορίζει την κοινωνική οικονομία μόνο στις ΚΟΙΝΣΕΠ. Αυτό που έχουμε παρατηρήσει είναι ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που έχουν υιοθετήσει αυτή τη νομική μορφή, ενδιαφέρονται κυρίως να δημιουργήσουν ένα συνεταιρισμό εργαζομένων και όχι μία κατεξοχήν κοινωνική επιχείρηση.
⦁ Διαπίστωση δεύτερη: Το θεσμικό πλαίσιο για τους συνεταιρισμούς είναι κατακερματισμένο και δεν προβλέπει συνέργειες μεταξύ των διαφόρων νομικών μορφών της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι οι αγροτικοί και αστικοί συνεταιρισμοί ή οι πιστωτικοί συνεταιρισμοί και οι συνεταιριστικές τράπεζες.
⦁ Τρίτον, το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο δεν επιτρέπει στην πράξη τον διυπουργικό συντονισμό.
⦁ Δεν υπάρχουν εργαλεία πολιτικής για τη διαβούλευση ανάμεσα στο πεδίο και τις δημόσιες αρχές. Δεν υπάρχει δηλαδή χώρος διαλόγου ανάμεσα στα εγχειρήματα και το Κράτος.
⦁ Πέμπτον, έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι οι προσκλήσεις για τους Περιφερειακούς Μηχανισμούς με τον τρόπο που σχεδιάστηκαν απέκλεισαν εγχειρήματα και οργανώσεις με πραγματική εμπλοκή και γνώση του πεδίου.
⦁ Έκτον και πολύ σημαντικό: Στον χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας αναδεικνύονται αυτόκλητοι σύμβουλοι, οι οποίοι είτε παρέχουν πλημμελή πληροφόρηση ή/και κερδοσκοπούν σε βάρος των εγχειρημάτων.
⦁ Επίσης, διαπιστώθηκε ότι η πλειονότητα των ΚΟΙΝΣΕΠ που δημιουργήθηκαν αναπαράγει την υπάρχουσα δομή της ελληνικής οικονομίας (εστίαση, υπηρεσίες ψυχαγωγίας) χωρίς εμφανή στοιχεία κοινωνικής και περιβαλλοντικής καινοτομίας και χωρίς να δημιουργούν σημαντικό αριθμό θέσεων απασχόλησης.
⦁ Τέλος, θα ήθελα να τονίσω ότι έχουν σημειωθεί σημαντικές καθυστερήσεις στην ανάπτυξη εργαλείων χρηματοδοτικής στήριξης για τα εγχειρήματα της Κοινωνικής Οικονομίας.
Το νέο Στρατηγικό Σχέδιο
Έχοντας περιγράψει τις βασικές προκλήσεις, θα ήθελα κωδικοποιημένα να σας παρουσιάσω τους τρόπους που σκεπτόμαστε για να τις αντιμετωπίσουμε. Βέβαια, όπως είπα και αρχικά, το νέο Στρατηγικό Σχέδιο για την ενίσχυση της Κοινωνικής Οικονομίας θα είναι το αποτέλεσμα των ανοιχτών διαβουλεύσεων που διοργανώνουμε. Την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η εκδήλωση δημοσιότητας στη Θεσσαλονίκη, σήμερα γίνεται στην Αθήνα, με σκοπό να ακούσουμε τα δικά σας σχόλια και τις δικές σας παρατηρήσεις στις παρεμβάσεις που δρομολογούμε.
Οι παρεμβάσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει και θα συνεχίσουν να υλοποιούνται την επόμενη περίοδο χωρίζονται σε 4 βασικούς άξονες:
Θεσμικές αλλαγές
⦁ Αναθεωρούμε τον Ν. 4019/2011 για να ξεπεραστούν τα προβλήματα που ήδη ανέφερα και για τα οποία θα σας μιλήσουν οι συνεργάτες μου αναλυτικά στο πλαίσιο της επόμενης ενότητας.
⦁ Εναρμονίζουμε τη συνεταιριστική νομοθεσία στην Ελλάδα με στόχο τη δημιουργία κοινών απαιτήσεων εγγραφής και λειτουργίας και τη διασύνδεση των εγχειρημάτων μεταξύ τους. Γι’ αυτό το σκοπό συγκροτήσαμε ειδική διυπουργική επιτροπή.
⦁ Συνεργαζόμαστε με την Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων προκειμένου να ενσωματωθούν στο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο οι οδηγίες 24 και 25 για τις δημόσιες συμβάσεις κοινωνικής αναφοράς.
⦁ Διαμορφώνουμε πλαίσιο συνεργασίας του ευρύτερου δημόσιου τομέα και της Κοινωνικής Οικονομίας αναφορικά με την παραχώρηση χώρων και εξοπλισμού και την υπογραφή προγραμματικών συμβάσεων.
⦁ Προωθούμε τη διυπουργική συνεργασία διαμόρφωσης θεσμικού πλαισίου στην Ελλάδα για τη μεταβίβαση εγκαταλειμμένων και πτωχευμένων επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς εργαζομένων. Για το σκοπό αυτό αποφασίστηκε η συγκρότηση διυπουργικής επιτροπής για την επεξεργασία νομοσχεδίου που θα επιτρέπει τη συνέχιση της λειτουργίας τους.
⦁ Καθορίζουμε κριτήρια και διαδικασίες πιστοποίησης των συμβούλων και των εκπαιδευτών της Κοινωνικής Οικονομίας. Σε συνεργασία με τον ΕΟΠΠΕΠ και την εθνική σχολή Δημόσιας Διοίκησης δημιουργείται επίσημο Μητρώο εκπαιδευτών και συμβούλων για την Κοινωνική Οικονομία.
⦁ Εναρμονίζουμε τις διαδικασίες εγγραφής των συνεταιρισμών, ανεξάρτητα από το είδος και το αρμόδιο υπουργείο, ώστε να διευκολύνουμε την εξαγωγή στοιχείων για το πεδίο.
⦁ Προωθούμε την εκπαίδευση των κεντρικών και περιφερειακών δημόσιων αρχών που σχετίζονται με την ανάπτυξη του πεδίου.
⦁ Προχωρούμε στην εκπαίδευση των συμβούλων του ΟΑΕΔ, ώστε να παράσχουν εξειδικευμένη συμβουλευτική και εκπαίδευση στο κόσμο που ενδιαφέρεται να στραφεί στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας.
Δεύτερος Άξονας: Δομές υποστήριξης
⦁ Δημιουργούμε Περιφερειακά Κέντρα Στήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας για τα οποία θα σας μιλήσουν αναλυτικά τα αρμόδια στελέχη του Υπουργείου στη συνέχεια.
⦁ Δημιουργία και ενίσχυση περιφερειακών χώρων θεσμικού διαλόγου ανάμεσα στα εγχειρήματα της ΚΑΟ και του κράτους (forum).
⦁ Συστήνουμε ανεξάρτητο Ινστιτούτο για την Κοινωνική Οικονομία
Τρίτος άξονας: Οικονομική στήριξη
⦁ Προωθούμε την απευθείας επιχορήγηση των συνεταιριστικών εγχειρημάτων για την κάλυψη του μισθοδοτικού κόστους
⦁ Δημιουργούμε μηχανισμούς μικροχρηματοδότησης των σχημάτων της ΚΑΟ
⦁ Ιδρύουμε Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας
Τέταρτος άξονας: Πληροφόρηση-διάχυση
Για το Υπουργείο το ζήτημα της πληροφόρησης και της διάχυσης των πρακτικών της Κοινωνικής Οικονομίας αποκτά καθοριστική σημασία για δύο λόγους:
α) εγκαθιδρύει σχέσεις διαφάνειας και εμπιστοσύνης ανάμεσα στις επιδιώξεις της πολιτικής ηγεσίας και στα αιτήματα που έρχονται από το πεδίο και
β) δίνεται η δυνατότητα ενημέρωσης του κοινού για τις κοινωνικές ανάγκες που μπορούν να καλύψουν τα συνεταιριστικά εγχειρήματα.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται τόσο η σημερινή εκδήλωση όσο και η εκδήλωση της Θεσσαλονίκης, πριν μια εβδομάδα, αλλά και ένα πλήθος άλλων δράσεων δημοσιότητας που θα οργανώσουμε.
Για την καλύτερη πληροφόρηση των φορέων:
⦁ Δημιουργήσαμε ηλεκτρονική πλατφόρμα για την παρουσίαση των εγχειρημάτων της Κοινωνικής Οικονομίας με σκοπό την ανάδειξη καλών πρακτικών, αλλά και την ανά τόπους ή ανά πεδίο δικτύωση των εγχειρημάτων. Στη συνέχεια της εκδήλωσης θα γίνει η παρουσίασή της.
⦁ Συστήνουμε στρογγυλή τράπεζα για το σύστημα μικροχρηματοδότησης που σκοπεύουμε να αναπτύξουμε
⦁ Θα διοργανώνουμε εκθέσεις προϊόντων και υπηρεσιών της Κοινωνικής Οικονομίας κάθε χρόνο, αρχής γενομένης το 2016 (Social Economy Expo), ενώ θα υποστηρίζουμε περιφερειακές εκθέσεις προώθησης των προϊόντων και των δραστηριοτήτων, των συνεταιριστικών εγχειρημάτων
⦁ Τέλος, στις δράσεις πληροφόρησης του πεδίου περιλαμβάνεται η διοργάνωση Διεθνών Επιστημονικών Συνεδρίων.
Προσπάθησα να αναφερθώ στο σύνολο των δράσεων που έχουμε αναλάβει και για τις οποίες βρισκόμαστε εδώ σήμερα να συζητήσουμε ανοιχτά και ισότιμα. Ευχαριστώ για τη συμμετοχή σας και αναμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας.