Σε τέσσερα σοβαρά λάθη υπέπεσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όσον
αφορά στους υπολογισμούς του για το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, όπως
προκύπτει από έκθεση της ομάδας των εμπειρογνωμόνων του ΔΝΤ.
Εκτός από το λάθος στους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές, το οποίο έχει
αναγνωρίσει το Ταμείο, τα επιπλέον λάθη που εντοπίζει το ΔΝΤ, τροφοδότησαν τον
φαύλο κύκλο λήψης σκληρών δημοσιονομικών μέτρων , μεγαλύτερης ύφεσης και λήψης
πρόσθετων μέτρων.
Το 2009, το ΔΝΤ εκτιμούσε ότι το 2012 η σωρευτική ύφεση έως το 2012 θα
έφτανε το 5,5%.
Τελικά έφτασε στο 17%.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση, παρά το γεγονός ότι το ΔΝΤ
πέφτει έξω στις προβλέψεις του αρκετά συχνά, η απόκλιση για το ΑΕΠ της Ελλάδας
είναι «μοναδική περίπτωση».
Η ύφεση στην Ελλάδα αποδείχθηκε πολύ βαθύτερη από τις εκτιμήσεις του
προγράμματος , με τη συρρίκνωση του ΑΕΠ να φτάνει το 17% το 2012 σε σχέση με το
2009 έναντι 5,5% που είχε εκτιμηθεί, όπως τονίζεται στην έκθεση.
Την ίδια περίοδο, το ονομαστικό ΑΕΠ ήταν περίπου κατά ένα πέμπτο
χαμηλότερο έναντι εκτίμησης για μείωση 2%.
Οι αρχικές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ διατηρήθηκαν έως την πέμπτη αξιολόγηση
, τον Δεκέμβριο του 2011 και τότε αναθεωρήθηκαν προς το κάτω με την επιστροφή
στην ανάπτυξη να τοποθετείται πλέον για το 2014 .
Οι λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, οδήγησαν και σε λανθασμένες
εκτιμήσεις για την ανεργία.
Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25% έναντι πρόβλεψης για 15%.
«Δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να απογοητεύουν σε
σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις αλλά η τάξη μεγέθους είναι συνήθως πολύ
μικρότερη σε σχέση με αυτή της Ελλάδας. Στη βάση 159 προγραμμάτων, μια
παλαιότερη εκτίμηση δείχνει ότι οι προβλέψεις έπεσαν έξω στο 60% των
προγραμμάτων και μέσα σε μια περίοδο δύο ετών η μέση απόκλιση ήταν 1,5% ή 6,4%
στις περιπτώσεις κρίσεων κεφαλαίου.
Η απόκλιση στις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι μοναδική
περίπτωση ακόμα και για τα στάνταρντ των προγραμμάτων του ΔΝΤ», όπως
σημειώνεται στην έκθεση.
Αναλυτικότερα στην έκθεση, τονίζονται,
μεταξύ άλλων, τα εξής:
• Το υπ’ αριθμόν ένα λάθος
ήταν ότι το ΔΝΤ δεν επέμεινε για αναδιάρθρωση του χρέους προτού ξεκινήσει το
πρόγραμμα. Εφόσον δεν έγινε αναδιάρθρωση του χρέους προτού χρηματοδοτηθεί η
Ελλάδα από το Ταμείο, το ΙΕΟ αποφαίνεται πως θα έπρεπε να είχε ζητήσει από τους
Ευρωπαίους μεγαλύτερη χρηματοδοτική στήριξη προς την Ελλάδα.
• Η αναδιάρθρωση χρέους που
έγινε με το “κούρεμα” των ομολόγων που κατείχε ο ιδιωτικός τομέας
(PSI) το 2012 έγινε με μεγάλη καθυστέρηση και το καθαρό όφελός της δεν ξεπέρασε
τα 85 δισ. ευρώ (έναντι μεικτού οφέλους 200 δισ. ευρώ), μέγεθος που κρίνεται
ανεπαρκές από το IEO.
• Η στρατηγική διάσωσης που
υιοθετήθηκε ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη και η προσαρμογή που επιβλήθηκε
στη χώρα μας ήταν υπερβολικά εμπροσθοβαρής, κυρίως επειδή έπρεπε να
αποκλιμακωθεί ο λόγος χρέους/ΑΕΠ από το 2013.
• Μολονότι το ρίσκο μετάδοσης
της κρίσης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη λήψη της απόφασης για συμμετοχή του
Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα, την ίδια στιγμή οι συνέπειες μετάδοσης της
κρίσης δεν ποσοτικοποιήθηκαν αυστηρώς ούτε συζητήθηκαν διεξοδικά στο εσωτερικό
του Ταμείου. Σε άλλο σημείο επισημαίνεται ακόμα ότι η διεθνής κοινότητα θα
έπρεπε να είχε επωμιστεί, τουλάχιστον εν μέρει, το κόστος της παρέμβασης ώστε
να μη διαχυθεί η κρίση, κάτι που δεν έγινε.
• Οι υπερβολικά φιλόδοξες
προβλέψεις που έκανε το ΔΝΤ αρχικά και οι οποίες στην πράξη δεν έβγαιναν αληθινές
είχαν ως αποτέλεσμα να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη η επίτευξη των στόχων.
Ενδεικτικά, γίνεται αναφορά στην υπεραισιόδοξη εκτίμηση του ΔΝΤ ότι τα έσοδα
από τις ιδιωτικοποιήσεις θα φτάσουν τα 50 δισ. ευρώ από τα 12,5 δισ. που αρχικά
είχαν υπολογιστεί. Το ΙΕΟ παραδέχεται ότι αυτή η χαοτική διαφορά οφείλεται σε
μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια των τεχνοκρατών του ΔΝΤ να δείξουν ότι
“βγαίνουν τα νούμερα” σε σχέση με τη βιωσιμότητα του χρέους και τους
δημοσιονομικούς στόχους.
• Δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία
στο γεγονός ότι η Ελλάδα ως μέλος μίας νομισματικής ένωσης δεν είχε δυνατότητα
ευελιξίας, καθώς η συμμετοχή της δημιουργούσε περιορισμούς για εναλλακτική
στρατηγική.
• Το ΔΝΤ χρειάστηκε μήνες για
να συνειδητοποιήσει ότι η διοικητική ικανότητα της Ελλάδας ήταν πολύ αδύναμη
και ότι τα κατεστημένα συμφέροντα δημιουργούσαν ανυπέρβλητα εμπόδια.
• Το ΔΝΤ λειτούργησε με τη
λογική πως τα κράτη της ζώνης του ευρώ πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά
σε σχέση με τα κράτη που δεν είναι μέλη της Ευρωζώνης.
• Το Ταμείο βρέθηκε απροετοίμαστο στη συνεργασία
με τους Ευρωπαίους εταίρους. Αν και η τρόικα αποδείχθηκε αποτελεσματικός
μηχανισμός στο να πραγματοποιήσει συζητήσεις με τις κυβερνήσεις, το Ταμείο
έχασε τη χαρακτηριστική του ευελιξία ως διαχειριστής κρίσεων και λειτούργησε με
τρόπο που δημιούργησε υπόνοιες για πολιτικές παρεμβάσεις. Επίσης, οι Ευρωπαίοι
φάνηκαν συχνά απρόθυμοι να προσφέρουν αναμφισβήτητη υποστήριξη προς την Ελλάδα.
• Η τεχνική βοήθεια που
παρείχε το ΔΝΤ στην Ελλάδα αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες, λόγω της ανάγκης
συντονισμού με την Task Force της Ε.Ε., η οποία βασιζόταν σε εξωτερικούς
συμβούλους από τα κράτη-μέλη.
• Η ελληνική πλευρά δεν
ανέλαβε την ευθύνη (ιδιοκτησία) του προγράμματος, με αποτέλεσμα οι τεχνοκράτες
του Ταμείου να αναλώνονται στον καθορισμό υπερβολικά αναλυτικών προαπαιτούμενων
μέτρων και να επικρατεί έτσι η εντύπωση ότι τα μέτρα επιβάλλονται από τους
δανειστές.
Οι πολλαπλασιαστές
Παρ’ ότι δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να πέφτουν έξω
στις προβλέψεις για το ΑΕΠ , όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση, η
απόκλιση για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι “μοναδική περίπτωση”
παραδέχεται το ΙΕΟ και τονίζει τα εξής για τους πολλαπλασιαστές:
• Η σωρευτική ύφεση στην
Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 17% την περίοδο 2009-2012, ενώ το πρόγραμμα προέβλεπε
συρρίκνωση του ΑΕΠ μόλις κατά 5,5% σωρευτικά.
• Στο ίδιο διάστημα, το
ονομαστικό ΑΕΠ ήταν περίπου κατά ένα πέμπτο χαμηλότερο έναντι εκτίμησης για μείωση
2%.
• Οι αρχικές εκτιμήσεις για το
ΑΕΠ διατηρήθηκαν έως την πέμπτη αξιολόγηση, τον Δεκέμβριο του 2011, και μόνο
τότε αναθεωρήθηκαν προς το κάτω με την επιστροφή στην ανάπτυξη να τοποθετείται
πλέον για το 2014.
• Ακολουθώντας τις λανθασμένες
εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, έπεσαν έξω και οι εκτιμήσεις για την ανεργία. Το
ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25%, έναντι πρόβλεψης για 15%.
Εμφανώς προβληματισμένο, το ΙΕΟ σημειώνει ότι “δεν είναι ασύνηθες
για τα προγράμματα του ΔΝΤ να απογοητεύουν σε σύγκριση με τις αρχικές
προβλέψεις, αλλά η τάξη μεγέθους είναι συνήθως πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή
της Ελλάδας. Στη βάση 159 προγραμμάτων, μια παλαιότερη εκτίμηση δείχνει ότι οι
προβλέψεις έπεσαν έξω στο 60% των προγραμμάτων και μέσα σε μια περίοδο δύο ετών
η μέση απόκλιση ήταν 1,5% ή 6,4% στις περιπτώσεις κρίσεων κεφαλαίου. Η απόκλιση
στις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι μοναδική περίπτωση ακόμα και για
τα στάνταρντ των προγραμμάτων του ΔΝΤ”!
Οι αστοχίες στην εκτίμηση για την ύφεση αποδίδονται στους εξής
παράγοντες:
• Κάθετη πτώση των ιδιωτικών
επενδύσεων σε ευθεία αντιδιαστολή με τις αισιόδοξες προβλέψεις του
προγράμματος.
• Το πρόγραμμα λάμβανε υπόψη
έναν πολλαπλασιαστή μόλις 0,5 παρά τις παραδοχές των στελεχών του Ταμείου ότι η
κλειστή ελληνική οικονομία και η απουσία εργαλείων υποτίμησης του νομίσματος θα
πολλαπλασίαζε το δημοσιονομικό σοκ. Ο πολλαπλασιαστής τελικά ήταν διπλάσιος.
• Οι ιδιαιτερότητες των ελληνικών εξαγωγών δεν
ελήφθησαν υπόψη όταν αξιολογούνταν η ικανότητα του προγράμματος να
αντιμετωπίσει τις εξωτερικές προσαρμογές.
• Το μέγεθος του δυνητικού ΑΕΠ
ενδεχομένως να είχε υπερεκτιμηθεί.
• Η εμπιστοσύνη προς την
ελληνική οικονομία επηρεάστηκε δυσμενώς από εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές
εξελίξεις και από τις αναφορές Ευρωπαίων πολιτικών περί εξόδου της Ελλάδας από
την ευρωζώνη (Grexit).
στο 