Σε δημόσια διαβούλευση στο http://www.opengov.gr/minenv/?p=8146,
βρίσκεται από σήμερα η Τροποποίηση του Νόμου 2939/2001 – Συσκευασίες και
εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων, του υπουργείου
Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Σκοπός του ΥΠΕΝ με τον νέο υπό διαβούλευση Νόμο είναι η
θέσπιση και εφαρμογή μέτρων που σκοπεύουν στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων,
στην προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και στην ανακύκλωση των αποβλήτων
συσκευασιών και άλλων προϊόντων, στην θέσπιση στόχων προετοιμασίας για
επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας, στον περιορισμό
των συνολικών επιπτώσεων της χρήσης των πόρων, στην βελτίωση των
περιβαλλοντικών επιδόσεων όλων των φορέων που εμπλέκονται στον κύκλο ζωής των
αποβλήτων συσκευασιών και άλλων προϊόντων και στην εφαρμογή της αρχής της
διευρυμένης ευθύνης των παραγωγών, ώστε να επιτυγχάνεται η προστασία του
περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας.
Με την προτεινόμενη νομοθετική ρύθμιση, τροποποιείται το
βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση της διαλογής στην πηγή και της
ανακύκλωσης στην χώρα, δηλαδή ο νόμος 2939/01.
Οι λόγοι που καταδεικνύουν την αναγκαιότητα της τροποποίησης
του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για την ανακύκλωση και τη λειτουργία των
συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης είναι πολύ σημαντικοί και μπορούν να
συνοψισθούν στους ακόλουθους:
-Ο Νόμος 2939/01 όπως ισχύει, είναι με τα σημερινά δεδομένα
αναχρονιστικός και δεν υιοθετεί τις βασικές αρχές της οδηγίας 2008/98/ΕΕ περί
αποβλήτων και της κυκλικής οικονομίας και χρήζει προσαρμογής αφενός με το
ενωσιακό δίκαιο και αφετέρου με τις νέες πολιτικές επιλογές περί διαχείρισης
αποβλήτων στη χώρα μας. Είναι επομένως επιβεβλημένο να υιοθετηθεί ένα σύγχρονο
νομοθετικό πλαίσιο που θα αποσκοπεί στην πλήρη εφαρμογή της ιεράρχησης των
αποβλήτων, στη μείωση της παραγωγής τους, στη διασφάλιση ανακύκλωσης υψηλής
ποιότητας και στην χρήση ανακυκλωμένων αποβλήτων ως σημαντικής πηγής πρώτων
υλών που να αντικατοπτρίζει με ευκρίνεια
την μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία.
-Ήδη στη χώρα μας με την υπ΄αρ. 49/15.1.2015 Πράξη
Υπουργικού Συμβουλίου, εγκρίθηκε το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων
(ΕΣΔΑ) και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων. Το νέο
ΕΣΔΑ συμπυκνώνει τη διαφορετική πολιτική αντίληψη προς ένα εναλλακτικό μοντέλο
διαχείρισης αποβλήτων σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον, όπου κύριος άξονας
αυτού είναι η ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση της
ανακύκλωσης με έμφαση στη διαλογή στην πηγή, θέτοντας παράλληλα νέους
ποσοτικούς στόχους. Είναι προφανές ότι
θα πρέπει και η κείμενη νομοθεσία για την ανακύκλωση να εναρμονίζεται με τις
νέες στρατηγικές, πολιτικές και στόχους.
-Η άνω των δέκα ετών λειτουργία των συστημάτων εναλλακτικής
διαχείρισης (ΣΕΔ), τα οποία εγκρίθηκαν από την πολιτεία με σκοπό την οργάνωση
της χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης, ανέδειξε σειρά δυσλειτουργιών, με
αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, σε κάποιες περιπτώσεις να μην επιτυγχάνονται οι
τιθέμενοι από τις οδηγίες της ΕΕ και το εθνικό δίκαιο στόχοι, να παρατηρούνται
φαινόμενα αδιαφάνειας, μη εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς. Επιπλέον
παρατηρείται υπέρμετρη συσσώρευση
οικονομικών πόρων στα ΣΕΔ, που προέρχονται από τις χρηματικές εισφορές που
καταβάλλουν οι παραγωγοί στα συστήματα, και που τελικά έχουν μετακυλιθεί στη
τιμή των προϊόντων και άρα στον ίδιο τον καταναλωτή, τα οποία θα πρέπει να
διατεθούν για την βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων. Είναι επομένως χρέος
της πολιτείας να τεθούν οι κανόνες εκείνοι που θα διασφαλίζουν την
προώθηση ανακύκλωσης υψηλής ποιότητας
την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και τον εξορθολογισμό της διαχείρισης των
πόρων.
-Ο ΕΟΑΝ με την υφιστάμενη δομή και διάρθρωσή του δεν μπορεί
να ανταποκριθεί πλήρως στον πολύ σημαντικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει,
ως ο καθύλην αρμόδιος φορέας για την υλοποίηση του σχεδιασμού της ανακύκλωσης
στη χώρα και τον έλεγχο και παρακολούθηση της λειτουργίας των ΣΕΔ.
Το ΥΠΕΝ για όλους τους παραπάνω λόγους κρίνει επιτακτική την
ανάγκη για την υιοθέτηση ενός σύγχρονου νομοθετικού πλαισίου ανακύκλωσης
βασισμένου στις νέες επιλογές με γνώμονα:
– Την υλοποίηση της στρατηγικής, των πολιτικών, των στόχων,
των δράσεων και των μέτρων του ΕΣΔΑ
– Την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων συσκευασιών και
άλλων προϊόντων σύμφωνα με το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας
Αποβλήτων
-Τη μείωση της τελικής διάθεσης των αποβλήτων συσκευασιών ή
άλλων προϊόντων με την ενθάρρυνση κατά προτεραιότητα: της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση τους, καθώς και
ανάκτησης υλικών και ανακύκλωσής τους, ώστε να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας
και πρωτογενών πρώτων υλών.
– Τον σχεδιασμό και την καθιέρωση προγραμμάτων επιστροφής
(εγγυοδοσίας), συλλογής και ανάκτησης με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων
μερών.
– Την ενθάρρυνση πρωτοβουλιών συμμετοχής της κοινωνικής οικονομίας και ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ
των τοπικών κοινωνιών και των εμπλεκόμενων φορέων στη διαχείριση αποβλήτων, με
στόχους κοινωνική συμμετοχή, κοινωνικό έλεγχο και επίτευξη κοινωνικών
συναινέσεων.
– Τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των Συστημάτων
Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), θέτοντας όρους που αποσκοπούν στη διαφάνεια τον
καλύτερο έλεγχο και τον εξορθολογισμό
του κόστους των αντίστοιχων υπηρεσιών
ώστε να προκύπτει ανταποδοτικό όφελος προς τον πολίτη από την
ανακύκλωση.
– Το διαχωρισμό των αποβλήτων στην πηγή, ως του πλέον
δόκιμου τρόπου συλλογής, ώστε να επιτυγχάνεται υψηλό επίπεδο ανακύκλωσης και ανάκτησης
υλικών.
– Τον περιορισμό των συνολικών επιπτώσεων της χρήσης των
πόρων και τη βελτίωση της αποδοτικότητάς της, με την ανάκτηση δευτερογενών
πρώτων υλών και την ανάπτυξη της αντίστοιχης αγοράς,
Κάποια από τα βασικά στοιχεία που εισάγονται με την
προτεινόμενη νομοθετική ρύθμιση είναι:
– καθιερώνεται η
χωριστή συλλογή χαρτιού, μετάλλων, πλαστικών και γυαλιού
– τίθενται οι όροι και προϋποθέσεις για την εναλλακτική
διαχείριση των αποβλήτων συσκευασίας από τους ΟΤΑ Α΄ Βαθμού, καθώς και το
πλαίσιο συνεργασίας των ΟΤΑ Α΄ Βαθμού και κοινωνικών φορέων με φορείς ΣΕΔ.
– θεσπίζονται όροι
που αποσκοπούν στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των φορέων ΣΕΔ, στη διαφάνεια
τον καλύτερο έλεγχο και τον εξορθολογισμό του κόστους των υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων:
– μειώνονται τα ειδικά αποθεματικά που σχηματίζουν τα ΣΕΔ,
τα οποία σύμφωνα με την προτεινόμενη τροποποίηση οφείλουν να χρησιμοποιούνται
για τους σκοπούς τους, σύμφωνα με τους όρους
που θα καθορίσει ο Ε.Ο.ΑΝ..
– τίθεται η απαγόρευση οι φορείς των συλλογικών συστημάτων
εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΣΕΔ) να εκτελούν εργασίες εναλλακτικής διαχείρισης
(συλλογής και μεταφοράς, αποθήκευσης, επεξεργασίας), εκτός εάν έχει για το σκοπό
αυτό δοθεί σχετική έγκριση από τον ΕΟΑΝ.
– παρακολουθείται η λειτουργία των ΣΕΔ, πέραν των
προβλεπόμενων ελέγχων, με την υποβολή και αξιολόγηση εκθέσεων.
– εισάγονται όρια στα διοικητικά κόστη των φορέων ΣΣΕΔ.
– με σκοπό την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και την αποφυγή
φαινομένων άνισης μεταχείρισης, θεσπίζεται το ασυμβίβαστο της ιδιότητας του
μετόχου ή εταίρου φορέα ΣΣΕΔ, με την
ιδιότητα του μετόχου, του μέλους οργάνου διοίκησης ή του υπαλλήλου επιχείρησης η οποία εκτελεί εργασίες
επεξεργασίας ή συλλογής και μεταφοράς αποβλήτων.
-εξειδικεύονται τα θέματα ελέγχων και συστηματικής
παρακολούθηση των φορέων ΣΕΔ από τον ΕΟΑΝ, και συνολικότερα του ελέγχου και της
παρακολούθησης της επίτευξης των στόχων της ανακύκλωσης.
– θεσπίζεται πλέγμα κυρώσεων αποτελεσματικών, αναλογικών και
αποτρεπτικών
– ο ρόλος του ΕΟΑΝ αναβαθμίζεται
– τροποποιείται η οργανωτική διάρθρωση του ΕΟΑΝ, προκειμένου
να μπορεί να υποστηρίξει το πολύ σημαντικό έργο του.