Νέα σύγκρουση με την κυβέρνηση προκάλεσε η αναφορά του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, στην ετήσια έκθεσή του υπέρ ενός προληπτικού προγράμματος στήριξης μετά την έξοδο από τα μνημόνια φέτος τον Αύγουστο.
Ο Γενικός Γραμματέας Δημοσιονομικής Πολιτικής, Φραγκίσκος Κουτεντάκης, ως εκπρόσωπος του ελληνικού δημοσίου στη Γενική Συνέλευση της ΤτΕ, όπου ο κ. Στουρνάρας παρουσίασε την έκθεσή του, τόνισε ότι «η προσπάθεια ομαλής εξόδου δυσχεραίνει σημαντικά, όταν η κεντρική τράπεζα της χώρας αμφισβητεί την επάρκεια της συμφωνημένης διαδικασίας και επαναφέρει το αίτημα για προληπτικό πρόγραμμα στήριξης».
Η ομιλία Στουρνάρα
Η επιτυχής ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος τον Αύγουστο του 2018 θα σηματοδοτήσει το τέλος μιας μακράς περιόδου οικονομικής προσαρμογής, θα επιτρέψει την επάνοδο στην κανονικότητα και μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αποδειχθεί αφετηρία ταχείας και διατηρήσιμης ανάπτυξης, τόνισε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας στην ομιλία του στην Τακτική Συνέλευση των Μετόχων της TτΕ
Σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα, τα κρίσιμα ζητήματα που θα επιδράσουν καθοριστικά στην πορεία της οικονομίας από τώρα και στο εξής είναι τέσσερα:
Α) Η βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους
Η έκθεση βιωσιμότητας του χρέους από τους θεσμούς και η λήψη των μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσής του από το Eurogroup πρέπει να γίνουν όσο το δυνατόν συντομότερα και με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών και να δρομολογηθεί η ομαλή έξοδος από το πρόγραμμα.
Β) Η εμπέδωση της εμπιστοσύνης
Για να επιτύχει η Ελλάδα την έξοδο στις αγορές με ευνοϊκούς όρους, πρέπει να εμπεδώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και να διαβεβαιώσει ότι η δημοσιονομική πολιτική δεν θα διολισθήσει εκ νέου σε λάθος κατεύθυνση. Οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί πρέπει να τηρηθούν και να γίνουν αποφασιστικά βήματα για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και των αποκρατικοποιήσεων, με πρώτο βήμα την άρση των προσκομμάτων σε μεγάλες επενδύσεις που έχουν ήδη αποφασιστεί, αλλά καθυστερούν. Στον τομέα αυτό, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η νομοθεσία για τις χρήσεις γης.
Η διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής, στην οποία θα εντάσσονται οι στόχοι, δημοσιονομικοί και διαρθρωτικοί, που έχουν ήδη αποφασιστεί για την περίοδο μετά τη λήξη του προγράμματος, θα δώσει ισχυρή ώθηση στην εμπιστοσύνη.
Γ) Ομαλή έξοδος στις αγορές
Μετά τη λήξη του προγράμματος, η Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσει τα απαιτούμενα κεφάλαια για την κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών προσφεύγοντας στις διεθνείς χρηματαγορές με διατηρήσιμους όρους. Όπως αναφέρθηκε ήδη, η εμπέδωση της εμπιστοσύνης είναι η κύρια και ουσιαστική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα χρηματοδοτικό δίχτυ ασφαλείας που θα πείθει ότι η χώρα μπορεί να αντιμετωπίσει ενδεχόμενες συγκυριακές αντιξοότητες που καθιστούν το κόστος χρηματοδότησης μη ανεκτό.
Κατά τον Γ. Στουρνάρα, μία τέτοια δικλίδα ασφαλείας είναι το προβλεπόμενο “απόθεμα ρευστότητας”, που δίνει τη δυνατότητα να αποφεύγεται η προσφυγή στις αγορές σε περιόδους αστάθειας και αυξημένου κόστους αναχρηματοδότησης. Οι αναταραχές, όπως οι πρόσφατες, φαίνεται όμως ότι επηρεάζουν περισσότερο τις χώρες με αδύναμη πιστοληπτική διαβάθμιση και λιγότερο ισχυρή οικονομία, οι οποίες είδαν τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων τους να αυξάνονται σημαντικά. Κατά συνέπεια, υπό τις παρούσες αβέβαιες συνθήκες, η έξοδος του Ελληνικού Δημοσίου στις αγορές, αν και είναι επιβεβλημένη προκειμένου η χώρα να επανέλθει στην κανονικότητα, πρέπει να γίνεται με προσεκτικά βήματα.
Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η δοκιμαστική έξοδος στις αγορές για τη δημιουργία ενός ασφαλούς αποθέματος ρευστότητας πριν από τη λήξη του προγράμματος δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης και προετοιμάζει το έδαφος για την έξοδο της χώρας από το πρόγραμμα. Ωστόσο, συμπληρωματικά θα πρέπει να εξεταστεί και το ενδεχόμενο ενός προληπτικού προγράμματος στήριξης.
Οπως υποστηρίζει, το ενδεχόμενο προσφυγής σε προληπτικό πρόγραμμα στήριξης, ιδιαίτερα μάλιστα εάν οι συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνηγορούν, δεν θα πρέπει να δραματοποιείται, καθώς οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί δημιουργήθηκαν για να χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει ανάγκη. Η ύπαρξη ενός τέτοιου προληπτικού πλαισίου στήριξης εκτιμάται ότι μπορεί να δράσει υποστηρικτικά για την ελληνική οικονομία, μειώνοντας το κόστος δανεισμού, καθώς θα παρέχει ασφάλεια σχετικά με την πρόσβαση του Ελληνικού Δημοσίου και των τραπεζών σε χρηματοδότηση μετά τη λήξη του προγράμματος τον Αύγουστο του 2018.
Η προληπτική πιστοληπτική γραμμή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) θα καθιστούσε αυτούς τους πόρους διαθέσιμους, χωρίς να είναι απαραίτητη εκ προοιμίου η άντλησή τους. Αντίθετα, η συσσώρευση ταμειακών διαθεσίμων συνεπάγεται άμεσα πρόσθετο δανεισμό, ο οποίος επιβαρύνει το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Επιπλέον, αυτό το πλαίσιο προληπτικής στήριξης εξασφαλίζει τη διατήρηση της “παρέκκλισης” (waiver) για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα προκειμένου αυτά να χρησιμοποιούνται ως εξασφαλίσεις στις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος μέχρις ότου η Ελλάδα αποκτήσει επενδυτική πιστοληπτική διαβάθμιση. Επιπρόσθετα, στην περίπτωση αυτή, το απόθεμα ασφαλείας για τις συστημικές τράπεζες εκτιμάται ότι θα είναι διαθέσιμο και πέραν του Αυγούστου του 2018.
Τέλος, η διατήρηση της παρέκκλισης (waiver) σε συνδυασμό με τα μέτρα για τη βιωσιμότητα του χρέους θα επιτρέψουν την αγορά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς κρατικών τίτλων είτε στην κανονική του διάρκεια, είτε κατά την περίοδο επανεπένδυσης, επηρεάζοντας πτωτικά το κόστος δανεισμού του Ελληνικού Δημοσίου.
Δ) Το πλαίσιο εποπτείας μετά το πρόγραμμα
Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, προκύπτει ότι η λήξη του ελληνικού προγράμματος τον Αύγουστο του 2018 δεν συνεπάγεται αποδέσμευση της χώρας από υποχρεώσεις που έχει αναλάβει έναντι των δανειστών της. Αυτό που αλλάζει είναι η μορφή του πλαισίου εποπτείας της χώρας, το οποίο πρέπει να ανταποκρίνεται στους γενικούς όρους και κανονισμούς εποπτείας που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Κανονισμός 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προβλέπει αυτόματη άσκηση εποπτείας μετά το πρόγραμμα μέχρις ότου η χώρα αποπληρώσει το 75% των δανείων που έχει λάβει από άλλα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να ασκήσει ενισχυμένη εποπτεία, αν κρίνει ότι συντρέχουν οι συνθήκες.
Πέραν των διατάξεων που είναι ήδη σε ισχύ, έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλαγές στην οικονομική διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ, οι οποίες αφορούν ζητήματα που μπορούν να επηρεάσουν τη φύση της εποπτείας της ελληνικής οικονομίας μετά το πρόγραμμα και θα συζητηθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το πρώτο εξάμηνο του 2018. Τα ζητήματα αυτά αφορούν τον αυξημένο ρόλο του ESM και τη δυνατότητα χρηματοδότησης για την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Γίνεται επομένως φανερό ότι η ομαλή έξοδος της Ελλάδος από το πρόγραμμα και η επιτυχής πορεία της στη νέα, μετά την κρίση, ευρωπαϊκή κανονικότητα συνεπάγονται δεσμεύσεις για τη διασφάλιση των μέχρι σήμερα επιτευγμάτων, την άσκηση συνετής οικονομικής πολιτικής μετά το πρόγραμμα και τη συνέχιση της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μέχρι την ολοκλήρωσή τους.
Η δήλωση του Φραγκίσκου Κουτεντάκη
Ως εκπρόσωπος του Ελληνικού Δημοσίου και με πλήρη σεβασμό στην ανεξαρτησία της Τράπεζας της Ελλάδος, θεωρώ υποχρέωσή μου να διαχωρίσω τη θέση της κυβέρνησης από την άποψη που διατυπώνεται στην φετινή Έκθεση του Διοικητή σχετικά με το «προληπτικό πρόγραμμα στήριξης».
Εν όψει της εξόδου της Ελλάδας από το πρόγραμμα, η στρατηγική στόχευση όλων των καλοπροαίρετων πλευρών είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην Ελληνική οικονομία και η διαμόρφωση θετικών προσδοκιών ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση. Τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και οι θεσμοί έχουν συμφωνήσει σε επίπεδο Eurogroup ότι η διαδικασία εξόδου θα υποστηριχθεί από τη συσσώρευση ταμειακών διαθεσίμων (cash buffer), μια πρακτική που εφαρμόστηκε με επιτυχία και σε άλλες χώρες κατά την έξοδό τους από παρόμοια προγράμματα.
Η προσπάθεια ομαλής εξόδου δυσχεραίνει σημαντικά όταν η Κεντρική Τράπεζα της χώρας αμφισβητεί την επάρκεια της συμφωνημένης διαδικασίας και επαναφέρει το αίτημα για «προληπτικό πρόγραμμα στήριξης». Η ανεξαρτησία της Τράπεζας της Ελλάδας είναι απολύτως σεβαστή και θεσμικά κατοχυρωμένη και οι δηλώσεις του Κεντρικού Τραπεζίτη έχουν βαρύνουσα σημασία καθώς διαμορφώνουν προσδοκίες για την πορεία της χώρας. Η συγκεκριμένη θέση για «προληπτικό πρόγραμμα στήριξης», ανεξάρτητα από προθέσεις, δημιουργεί αντικειμενικά αμφιβολίες για τις προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας, αυξάνει την αβεβαιότητα και δυσχεραίνει την ομαλή έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα.
Για τους λόγους αυτούς εκφράζω τη διαφωνία με την πρόταση για «προληπτικό πρόγραμμα στήριξης» που διατυπώνει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος.
Κατά τα λοιπά, και ειδικά όσον αφορά τις οικονομικές καταστάσεις χρήσης, η έκθεση εγκρίνεται.
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία του κ. Στουρνάρα εδώ