Σύμφωνα με έκθεση, “η ανάπτυξη είναι πιθανό να κυμανθεί στην περιοχή του 1,5 με 2%, ένα όχι ευκαταφρόνητο επίπεδο”, όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά.
και στην αρχή του νέου έτους καθορίζεται
κυρίως από τις εξελίξεις γύρω από τη
δεύτερη αξιολόγηση υλοποίησης του
τρίτου Μνημονίου και την εφαρμογή των
βραχυπρόθεσμων μέτρων για την
ελάφρυνση του χρέους.
Σε ότι αφορά την
πραγματοποίηση των προαπαιτούμενων
ενεργειών για την αξιολόγηση, η πρόοδος
έως τώρα είναι μερική.
Ως προς τα δημόσια
οικονομικά, ακόμα δεν έχει παρουσιαστεί
το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιο-
νομικής Στρατηγικής 2017 – 2020, το
οποίο έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί έως τον
περασμένο Δεκέμβριο. Επίσης, με εξαίρεση
τις νομικές ρυθμίσεις για τις ηλεκτρονικές
πληρωμές, δεν έχουν πραγματοποιηθεί οι
υπόλοιπες προγραμματισμένες ενέργειες
για την ενίσχυση του μηχανισμού
δημοσίων εσόδων, κυρίως η πλήρης
ετοιμότητα της Ανεξάρτητης Αρχής
Δημοσίων Εσόδων.
Στο πεδίο των προαπαιτούμενων διαρθρωτικών αλλαγών, περιλαμβάνονται σε όσες
έχουν νομοθετηθεί η εφαρμογή των
συστάσεων του OECD Toolkit III, το νέο
ρυθμιστικό πλαίσιο για την άσκηση
οικονομικής δραστηριότητας σε τρεις
τομείς, ο νέος πτωχευτικός κώδικας, ο
καινούργιος χωρικός σχεδιασμός, η
επιτάχυνση της διοικητικής δίκης. Μεταξύ
όσων μεταρρυθμίσεων εκκρεμούν, η πλέον
σημαντική είναι οι περαιτέρω αλλαγές στην
αγορά εργασίας, ενώ δεν έχει γίνει η
κωδικοποίηση του εργατικού δικαίου.
Στις
μη υλοποιημένες μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι εναπομένουσες
ενέργειες προκειμένου να είναι λειτουργική
η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και
Περιουσίας ΑΕ, η αλλαγή των διοικητικών
συμβουλίων των τραπεζών και του
Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερό-
τητας, η αναθεώρηση των επιδομάτων
κοινωνικής πρόνοιας, η νομική ενίσχυση
της ανεξαρτησίας της Ρυθμιστικής Αρχής
Ενέργειας, η τροποποίηση του νομικού
πλαισίου για την εξωδικαστική διευθέτηση
μη εξυπηρετούμενων δανείων κ.ά.
Ταυτόχρονα με τη δεύτερη αξιολόγηση, σε
εφαρμογή της απόφασης του Eurogroup
της 24ης Μαΐου 2016, ξεκίνησε η
διαπραγμάτευση για τα βραχυπρόθεσμα
ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 04/16
15
μέτρα ελάφρυνσης του δημόσιου χρέους.
Καθώς αυτή η διαδικασία αποσκοπεί στη
σταδιακή διασφάλιση της βιωσιμότητας
του δημόσιου χρέους, κατέστη εφικτή η
έναρξη των συνομιλιών με το Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για την παροχή
νέου δανείου. Οι αποφάσεις του Eurogroup
της 5ης Δεκεμβρίου 2016 για το δημόσιο
χρέος, στις οποίες περιλαμβανόταν και
αναφορά στο στόχο για το πρωτογενές
πλεόνασμα το 2018 και μεσοπρόθεσμα δεν
έχουν αξιολογηθεί επισήμως από το ΔΝΤ.
Ωστόσο, η διάσταση απόψεων μεταξύ ΕΕ
και ΔΝΤ για την αποτελεσματικότητα των
παρεμβάσεων στο δημόσιο χρέος και το
ύψος των απαραίτητων πρωτογενών
πλεονασμάτων, μάλλον και για άλλες
πτυχές του τρίτου Προγράμματος, αντανακλώνται στο ότι σχεδόν δύο μήνες μετά
την απόφαση του Eurogroup, το ΔΝΤ δεν
έχει λάβει επισήμως απόφαση για μια νέα
χρηματοδότηση ή όχι του ελληνικού
κράτους.
Εκτός απ τη μη ελάφρυνση του δημόσιου
χρέους, όσο διαρκούν οι διαπραγματεύσεις
για την καταλληλότητα των σχετικών
μέτρων και δεν ολοκληρώνεται η τρέχουσα
αξιολόγηση, ένα άλλο θέμα στο οποίο δεν
σημειώνεται εξέλιξη είναι η ένταξη της
Ελλάδας στο μηχανισμό ποσοτικής χαλά ρωσης (Q-E) της Ευρωπαϊκής Τράπεζας
(ΕΚΤ).
Η ένταξη της Ελλάδας στο
πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα
ενισχύσει σημαντικά τη ρευστότητα των
τραπεζών και ακολούθως τη δυνατότητα
χρηματοδότησης των επιχειρήσεων,
βελτιώνοντας τις προοπτικές ανάπτυξης
της ελληνικής οικονομίας. Όσο παρατει νονται οι διαπραγματεύσεις για το δημόσιο
χρέος και τη δεύτερη αξιολόγηση, αφενός
αυτές οι δυνατότητες δεν γίνεται να
εξεταστούν – αξιοποιηθούν, αφετέρου το
χρονικό διάστημα για το οποίο θα είναι
διαθέσιμες περιορίζεται. Πάντως επιση-
μαίνεται πως στην απόφαση της ΕΚΤ για
την παράταση του προγράμματος
ποσοτικής χαλάρωσης αναφερόταν ότι
αυτή διατηρεί το ενδεχόμενο περαιτέρω
επιμήκυνσης ή και ενίσχυσης της
ποσοτικής χαλάρωσης μετά το τέλος του
2017.
Προς το παρόν, η ρευστότητα του
τραπεζικού συστήματος ενισχύεται σταδιακά, από την επιστροφή καταθέσεων με
χαμηλό ρυθμό. Στην περίοδο Ιουνίου -
Νοεμβρίου πέρυσι, το υπόλοιπο των
καταθέσεων και των ρέπος διευρύνθηκε
κατά €8,2 δισεκ., αναπληρώνοντας ένα
μικρό τμήμα της συρρίκνωσής τους στην
περίοδο Δεκεμβρίου 2014 – Ιουνίου 2015
(-€54,1 δισεκ.).
Η χαμηλή επιστροφή
καταθέσεων αντανακλά την παραμένουσα
υψηλή επιφυλακτικότητά έναντι των
περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων,
παρά την περαιτέρω χαλάρωσή τους τον
περασμένο Ιούλιο και Νοέμβριο. Η
αναμονή των εξελίξεων γύρω από τη
διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων
δανείων επίσης αποτρέπει την επιστροφή
των καταθέσεων.
Δεδομένων των υποτονικών αντιδράσεων
νοικοκυριών και επιχειρήσεων στη χαλά ρωση των capital controls, καθώς και της
εκκρεμότητας γύρω από τα “κόκκινα”
δάνεια, δεν αναμένονται εξελίξεις στη
ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος
και την παροχή πιστώσεων έως ότου
ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις για το
ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 04/16
16
δημόσιο χρέος. Για την εκκίνηση μιας
σειράς εξελίξεων οι οποίες θα οδηγήσουν
στη βελτίωση της κεφαλαιακής επάρκειας
των τραπεζών, κρίνεται απαραίτητη η
ένταξη στο Q-E. Το συγκεκριμένο γεγονός
θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη εγχώριων
καταθετών, αλλά και διεθνών επενδυτών,
με αποτέλεσμα την εισροή κεφαλαίων.
Ακολούθως, θα ενισχυθεί η δυνατότητα
παροχής δανείων και θα επιταχυνθούν τα
βήματα για την άρση των capital controls.
Εκτός από τις εξελίξεις σχετικά με την
αξιολόγηση του Προγράμματος και την
ελάφρυνση του χρέους, βασικός παρά-
γοντας ο οποίος επηρέασε την τάση της
ελληνικής οικονομίας στο δεύτερο εξάμηνο
της προηγούμενης χρονιάς και θα
συνεχίσει να τη διαμορφώνει το 2017,
πιθανόν σε μεγαλύτερο βαθμό, είναι τα νέα
δημοσιονομικά μέτρα. Η αύξηση ήδη
υπαρχόντων φόρων (ΕΦΚ στο πετρέλαιο
και στο υγραέριο κίνησης, φόρος
κατανάλωσης στον καπνό) και η επιβολή
καινούργιων (τέλος συνδρομητών
σταθερής τηλεφωνίας, φόρος στην
εισαγωγή καφέ) από την αρχή του
τρέχοντος έτους θα περιορίσουν
περαιτέρω το πραγματικό διαθέσιμο
εισόδημα των νοικοκυριών.
Οι εντονότερες πιέσεις από τα μέτρα που
θα εφαρμοστούν από την αρχή του
τρέχοντος έτους μάλλον θα ασκηθούν στο
εισόδημα των ελευθέρων επαγγελματιών
και των αγροτών, από την αλλαγή του
τρόπου υπολογισμού των ασφαλιστικών
εισφορών.
Η πολύμηνη ασάφεια για το
πως αυτός θα εφαρμοστεί κλιμάκωσε την
αβεβαιότητα στους ελεύθερους επαγγελματίες, προκαλώντας ανακατατάξεις
από το τελευταίο περυσινό τρίμηνο (π.χ.
κλείσιμο βιβλίων, μεταβολή νομικής
μορφής (σε ΙΚΕ ή ΑΕ)). Ανεξαρτήτως της
επιλογής μεταβολής, η μετάβαση σε μια
νέα κατάσταση θα επενεργήσει περιοριστικά, τουλάχιστον προσωρινά, στη
δραστηριότητα των ελεύθερων επαγγελματιών οι οποίοι θα διέλθουν αυτή τη
διαδικασία.
Σε ότι αφορά τις εξελίξεις σε άλλα πεδία οι
οποίες θα επηρεάσουν τη δυναμική της
ελληνικής οικονομίας το 2017, οι
καθυστερήσεις στη λειτουργία της
Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και
Περιουσίας ΑΕ θα επιδράσουν ανασχετικά
στην υλοποίηση του προγράμματος
αποκρατικοποιήσεων. Από την άλλη
πλευρά, ο αυξημένος σε σχέση με
προηγούμενα έτη αριθμός αποκρατικοποιήσεων που ολοκληρώθηκαν το 2016,
θα αποτυπωθεί στις επενδύσεις από το
2017, όταν προετοιμαστούν και
αδειοδοτηθούν τα συνοδευτικά επενδυτικά
σχέδια. Ώθηση στην επενδυτική δραστηριότητα παραπλήσια με αυτή το 2016
αναμένεται από το Πρόγραμμα Δημοσίων
Επενδύσεων (ΠΔΕ).
Στον εξωτερικό τομέα της ελληνικής
οικονομίας, ορισμένες από τις αλλαγές που
έγιναν τον περασμένο Ιούλιο στα capital
controls, ευνοούν τις εισαγωγές. Βάσει των
πλέον πρόσφατων στοιχείων από την
Τράπεζα της Ελλάδος, οι εξαγωγές αγαθών
– υπηρεσιών διευρύνθηκαν στο τρίμηνο
Αυγούστου – Οκτωβρίου πέρυσι κατά
4,7%.
Μεγαλύτερη ήταν η άνοδος των
εισαγωγών (6,6%). Η ευρύτερη άνοδος
των εισαγωγών οδήγησε σε μικρή μείωση
του πλεονάσματος του ισοζυγίου αγαθών -
ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 04/16
17
υπηρεσιών έναντι του ίδιου τριμήνου ένα
χρόνο νωρίτερα, κατά €87,8 εκατ. ή 2,9%.
Οι πρόσφατες τάσεις σε εξαγωγές και
εισαγωγές, αφενός αναδεικνύουν τη
στήριξη που σταδιακά λαμβάνουν οι
εξαγωγικές επιχειρήσεις από τις πωλήσεις
στο εξωτερικό. Αφετέρου, δείχνουν ότι οι
συσσωρευμένες ανάγκες επιχειρήσεων και
νοικοκυριών σε εισαγωγές εξαιτίας των
περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων,
οδηγούν σε εντονότερη αύξησή τους από
τις εξαγωγές καθώς αυτοί χαλαρώνουν.
Τούτων δεδομένων, αναμένεται στο τέλος
του 2016 και τουλάχιστον στο πρώτο
εξάμηνο του τρέχοντος έτους συνέχιση
της αύξησης των εξαγωγών, αλλά και
επιδείνωση του ισοζυγίου αγαθών -
υπηρεσιών.
Συνεκτιμώντας τα πρόσφατα πολιτικοοικονομικά γεγονότα, τις αναμενόμενες
εξελίξεις και τα διαθέσιμα στοιχεία για τις
τάσεις σε οικονομικά μεγέθη στην Ελλάδα
στην πραγματοποίηση προβλέψεων για τις
συνιστώσες του ΑΕΠ, η έντονη άνοδος της
κατανάλωσης των νοικοκυριών στο
τρίτο τρίμηνο του 2016 θα αποκλιμακωθεί
αρκετά στο επόμενο, εξαιτίας των
δημοσιονομικών μέτρων που λήφθηκαν
στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης.
Πάρα ταύτα, η ιδιωτική κατανάλωση θα
αυξηθεί στο τέλος του προηγούμενου
έτους, από τη διαμόρφωση της ανεργίας
λίγο παραπάνω από ότι τους καλοκαιρινούς
μήνες, αλλά και από τη χορήγηση της
εφάπαξ ενίσχυσης στους χαμηλο συνταξιούχους, ύψους €616 εκατ.
Κατόπιν της ήπιας ενίσχυσής της στο
τέταρτο τρίμηνο πέρυσι, εκτιμάται ότι
η κατανάλωση των νοικοκυριών
διευρύνθηκε το 2016 περίπου κατά
1,0%, άνοδος που είναι η μεγαλύτερη
από το 2010.
Η επίδραση των δημοσιονομικών μέτρων
θα είναι πλήρης από την αρχή του 2017,
όταν εφαρμοστούν όσα είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσουν από τότε (αλλαγές
στην άμεση φορολογία ελεύθερων
επαγγελματιών, στον τρόπο υπολογισμού
των ασφαλιστικών εισφορών τους).
Πρόσθετες επιβαρύνσεις θα προκύψουν
από δημοσιονομικές παρεμβάσεις οι οποίες
θα οριστικοποιηθούν στη δεύτερη
αξιολόγηση, π.χ. στα ειδικά μισθολόγια του
δημόσιου τομέα.
Στον αντίποδα, ενισχυτικά στη διεύρυνση της κατανάλωσης των
νοικοκυριών θα επενεργήσει η συνέχιση
της αύξησης της απασχόλησης, με
μικρότερο ρυθμό από πέρυσι, κυρίως
στους εξωστρεφείς μεταποιητικούς
κλάδους, στον Τουρισμό και στις
Κατασκευές. Η επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, που διευρύνει την
επίσημη οικονομική δραστηριότητα,
επίσης θα συμβάλλει στη διεύρυνση της
ιδιωτικής κατανάλωσης.
Ως αποτέλεσμα
των ποικίλων, αντίρροπων μεταξύ
τους δυνάμεων που θα επιδράσουν
στην ιδιωτική κατανάλωση κατά το
τρέχον έτος, προβλέπεται ήπια
αύξησή της, στην περιοχή του 1,7%