Η αύξηση της απασχόλησης και η μετατόπιση του μοντέλου της οικονομίας προς την κατεύθυνση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας αποτελούν την κεντρική στόχευση της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής με ορίζοντα έως το 2021 η οποία βασίζεται σε τρεις αλληλένδετους άξονες. Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα που προέκυψε από την πρώτη συνεδρίαση της Επιστημονικής Επιτροπής του Αναπτυξιακού Συμβουλίου, στο υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, όπου παρουσιάστηκε το σχέδιο της «Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2021».
Όπως υπογραμμίζεται στο αναπτυξιακό σχέδιο των 190 σελίδων, αναμφίβολα μέχρι σήμερα έχουν προταθεί πολλές «απαντήσεις» στο μείζον ερώτημα πώς θα ξεπεραστεί η κρίση, δίνοντας βαρύτητα κάθε φορά σε επιμέρους ζητήματα όπως: η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων με έμφαση στις ιδιωτικοποιήσεις και την προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων, είτε η αναπτυξιακά αναγκαία ρύθμιση του χρέους που προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, και την επίτευξη μη ασφυκτικών πλεονασμάτων. Όμως, αν και η «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021» αναγνωρίζει ότι οι παραπάνω παράγοντες δρουν υποβοηθητικά, και με αυτή την έννοια τους προωθεί, θεωρεί ότι υπάρχουν τρεις βασικοί και αλληλένδετοι άξονες που είναι καθοριστικοί για την επιτυχία της, και είναι οι εξής:
1. Η αλλαγή παραγωγικού υποδείγματος με τη μετατόπιση προς την οικονομία της γνώσης, που θα βελτιώσει τη θέση της χώρας στον Διεθνή Καταμερισμό Εργασίας. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι πρωταρχικής σημασίας η διαφύλαξη του βασικού συγκριτικού μας πλεονεκτήματος μέσω της διατήρησης του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στη χώρα. Όμως, σήμερα ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτού του ανθρώπινου δυναμικού, ιδίως νεαρής ηλικίας, είναι άνεργο, υποαπασχολείται, ετεροαπασχολείται ή αναγκάζεται να μεταναστεύσει. Αυτή η πορεία πρέπει να ανακοπεί άμεσα, όχι μόνο για να μπει η ελληνική οικονομία σε πορεία ανάπτυξης, αλλά και για να ανασχεθεί η μείωση του πληθυσμού της χώρας. Στο σχέδιο προτείνονται πολιτικές για την άμβλυνση του προβλήματος της ανεργίας, τόσο άμεσα όσο και μακροχρόνια (κοινωφελής εργασία, πολιτικές για επιστροφή των Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό κ.λπ.), οι οποίες θα εφαρμοστούν συμπληρωματικά με τις ήδη εφαρμοζόμενες ενεργές πολιτικές απασχόλησης, προκειμένου να επιτευχθεί μια πολύ σημαντική μείωση της ανεργίας της τάξης των 10 ποσοστιαίων μονάδων. Ο στόχος αυτός θεωρείται εφικτός» με βάση το μακροοικονομικό μοντέλο της χώρας, καθώς δεν προϋποθέτει ιδιαίτερα δραστικές μεταβολές στα μακροοικονομικά δεδομένα (επενδύσεις, ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ κ.λπ.). Η μείωση αυτή θα επιτευχθεί αφενός με την προσέλκυση περισσότερων και ποιοτικότερων επενδύσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό (λόγω των συνολικότερων αλλαγών στη χώρα, όπως η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, οι μεταρρυθμίσεις, η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας κ.λπ.) και αφετέρου με ένα πρόγραμμα άμεσης μείωσης της ανεργίας μέσω ενός προγράμματος κοινωφελούς εργασίας.
2. Ο συνεκτικός σχεδιασμός, συντονισμός, αλλά και η αποτελεσματική υλοποίηση των ασκούμενων πολιτικών, ιδίως μάλιστα των αναπτυξιακών, στοιχεία που διαχρονικά απουσιάζουν από τις προσπάθειες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Ειδικά στη σημερινή κρίσιμη συγκυρία, όπου η επιδίωξη της αλλαγής του αναπτυξιακού υποδείγματος επιβάλλει τη «δόμηση» νέων συγκριτικών πλεονεκτημάτων, ο προσανατολισμός αυτός αποκτά κορυφαία σημασία.
3. Ο συνδυασμός της προσπάθειας εξόδου από την κρίση με την προσπάθεια μείωσης των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων, καθώς κεντρική αντίληψη του στρατηγικού σχεδίου είναι ότι η υπερβολική ανισότητα που προϋπήρχε στη χώρα, αλλά και ενισχύθηκε ως συνέπεια της κρίσης και των πολιτικών που εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπισή της, πέρα από κοινωνικά άδικη, είναι και έντονα αντιαναπτυξιακή.
Η καθαρή αυτή στόχευση της «Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2021», όπως επισημάνθηκε στη συνεδρίαση της επιτροπής, αποτελεί το αναγκαίο υπόβαθρο για την έξοδο από την κρίση, πάντοτε βέβαια σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στη χώρα έχουν ήδη επέλθει σημαντικές μεταβολές. Δηλαδή έχουν συντελεστεί πολλές αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και εμφανίζονται ξανά, μετά από μια μακρά περίοδο αποεπένδυσης, σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες.
Επιπρόσθετα, σημειώθηκε ότι η στρατηγική αυτή επιδιώκει να αξιοποιήσει και να ενθαρρύνει μια συνολική αλλαγή κουλτούρας, καθώς η κρίση κατά κάποιο τρόπο μετασχημάτισε τον χαρακτήρα και τις νοοτροπίες στην ελληνική κοινωνία και οι πολίτες έγιναν πιο ώριμοι και απαιτητικοί σε ό,τι αφορά στα πρότυπα ζωής και κατανάλωσης, στη σχέση με το κράτος και το πολιτικό σύστημα, στη συνειδητοποίηση των προβλημάτων που προκαλεί το δημόσιο αλλά και το ιδιωτικό χρέος, και τέλος σε μια πιο συνεργατική αντίληψη, για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τα πανεπιστήμια.
Ακόμη, η «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021», έρχεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2015-2018, που έχει ως βασικούς άξονες την αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων για την ανάπτυξη και την απασχόληση και τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα, και με το ΕΣΠΑ 2014-2020, το οποίο, μετά τις διορθωτικές κινήσεις της κυβέρνησης, στοχεύει στην αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας με ανάταξη και αναβάθμιση του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού της χώρας και στη δημιουργία και διατήρηση βιώσιμων θέσεων απασχόλησης, έχοντας ως αιχμή την εξωστρεφή, καινοτόμο και ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα και ως γνώμονα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.
Η «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021» επιχειρεί να εντάξει τις δύο παραπάνω βασικές κατευθυντήριες πολιτικές σε ένα ενιαίο πλαίσιο, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και μια σειρά σημαντικών ζητημάτων τα οποία δεν καλύπτονται ούτε από το ΕΣΠΑ αλλά ούτε από το Μεσοπρόθεσμο. Αποτελεί μια προσπάθεια ανάκτησης της «ιδιοκτησίας» της εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής από την ελληνική κυβέρνηση, μέσω της ένταξής της σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προγραμματισμού, στο οποίο κεντρικό ρόλο θα διαδραματίζει το Αναπτυξιακό Συμβούλιο, σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομίας, ως κεντρικός διαμεσολαβητής της συνολικής κυβερνητικής πολιτικής.
Σημειώνεται ότι το αρχικό κείμενο που εξετάζει η επιτροπή, συντάχθηκε με τη συνδρομή όλων των αρμόδιων υπουργείων αλλά θεωρείται ότι χρήζει συμπληρώσεων και βελτιώσεων με τη συμβολή όλων των εμπλεκόμενων.
Αύξηση της απασχόλησης
Έχοντας στο επίκεντρο το ανθρώπινο κεφάλαιο ως μέσο για τη μετάβαση της χώρας προς την οικονομία της γνώσης, η «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021» θέτει ως κεντρικό στόχο την αύξηση της απασχόλησης ώστε να ενσωματωθεί το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό στην παραγωγή, να μειωθεί η μετανάστευση, ιδιαίτερα του επιστημονικού δυναμικού, να περιοριστεί η περαιτέρω μείωση του πληθυσμού της χώρας και βέβαια να καταπολεμηθεί η μάστιγα της ανεργίας. Αυτό επιτυγχάνεται, όπως προβλέπει το σχέδιο, με αύξηση και ποιοτική αναβάθμιση των επενδύσεων, ιδιαίτερα μάλιστα των Ξένων ‘Αμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ), σε συνδυασμό με την ενθάρρυνση της κοινωφελούς εργασίας, που αμβλύνει άμεσα το πρόβλημα της ανεργίας, την παράλληλη αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την αξιοποίηση του εργαλείου των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), την πιο αποτελεσματική αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με ιδιωτικοποιήσεις αλλά και με πολύμορφη αξιοποίηση του επί του παρόντος αργούντος ή πλημμελώς αξιοποιούμενου μέρους της, καθώς και με την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.
Όλες αυτές οι παρεμβάσεις θα συλλειτουργήσουν προωθώντας τη μετατόπιση του παραγωγικού μοντέλου της ελληνικής οικονομίας προς την κατεύθυνση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας και χαράσσοντας μια πορεία προς την οικονομία της γνώσης.
Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η εφημερίδα “Αυγή” εκτιμάται ότι μέσα από συγκεκριμένες δράσεις μπορεί να μειωθεί η ανεργία κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες και στο πλαίσιο αυτό η ελληνική κυβέρνηση, έχει εκπονήσει 3ετές πρόγραμμα εγγυημένης απασχόλησης για ανέργους για την παραγωγή δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών λειτουργώντας ως «εργοδότης έσχατης καταφυγής». Το κόστος του αναμένεται να προσεγγίσει το 1,5% του ΑΕΠ της χώρας, αλλά θα εκτείνεται σε βάθος τριετίας. Αποτέλεσμα θα είναι η άμεση μείωση της ανεργίας κατά περίπου 150.000 ετησίως (σε οκτάμηνη βάση όμως) επί τριετία, ενώ αναμένεται να μειωθεί εμμέσως η ανεργία περαιτέρω κατά 1/3, συνυπολογίζοντας και την έμμεση δημιουργία θέσεων απασχόλησης λόγω της αύξησης της ενεργούς ζήτησης στη χώρα.
Ο σχεδιασμός για να σπάσει ο κύκλος ανεργία-υποαπασχόληση- υπογεννητικότητα-μετανάστευση περιλαμβάνει σε βραχυχρόνιο επίπεδο την ενεργοποίηση προγράμματος εγγυημένης απασχόλησης για ανέργους και το κράτος να λειτουργεί ως «εργοδότης έσχατης καταφυγής» και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι το πρόγραμμα θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας στο 7,3% της συνολικής τρέχουσας απασχόλησης.
Χρηματοδότηση
Επειδή η χρηματοδότηση είναι βασική παράμετρος για την επιβίωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που χαρακτηρίζουν την ελληνική οικονομία προτείνεται, μεταξύ άλλων, να δοθεί η δυνατότητα παροχής ειδικών δανειακών προϊόντων γι΄αυτές. Δηλαδή να παρέχονται μικροδάνεια ύψους 5.000 – 20.000 ευρώ για την ανάπτυξη πολύ μικρών επιχειρήσεων και την προετοιμασία τους για να συγκεντρώσουν κεφάλαια, ειδικά επενδυτικά δάνεια σε επιχειρήσεις, είτε με τη μορφή δανείων με συμμετοχή στα κέρδη είτε με τη μορφή μετατρέψιμων ομολογιακών δανείων, για την ανάπτυξη προϊόντων ή υπηρεσιών, δημιουργία Ταμείου Εγγυήσεων και δημιουργία ειδικών προϊόντων ασφάλισης και στήριξης των εξαγωγών.
Επίσης, προτείνεται η ψήφιση νομοσχεδίου για το «ακαταδίωκτο» των στελεχών των τραπεζών και του δημοσίου, η παροχή φορολογικών κινήτρων για την αναδιάρθρωση των δανείων, η διαγραφή δανείων και η δημιουργία μητρώου ακινήτων για τη δημοσιοποίηση των αγοραίων τιμών τους.
Αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας
Η αξιοποίηση των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων περιλαμβάνει:
– νομοθέτηση του φορέα υλοποίησης, συντονισμού και παρακολούθησης του έργου «Αξιοποίηση ακίνητης περιουσίας του δημοσίου»
– επιλογή ακινήτων προς άμεση αξιοποίηση (ιδιωτικοποιήσεις, έργα ΣΔΙΤ, διατήρηση υπό δημόσια ιδιοκτησία με αποτελεσματική αξιοποίηση κ.λπ.)
– πλήρη καταγραφή της δημόσιας ακίνητης περιουσίας σε ενιαίο πληροφοριακό σύστημα.
Τέλος, προτείνεται ο εξορθολογισμός της συνεταιριστικής νομοθεσίας, η μεταβίβαση εγκαταλειμμένων/πτωχευμένων επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς εργαζομένων και μικτά σχήματα ιδιοκτησίας/λειτουργίας και άλλα.