Τη θέσπιση της επόμενης γενιάς ιδίων πόρων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ με τρεις νέες πηγές εσόδων, πρότεινε πριν από λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
H πρώτη βασίζεται στα έσοδα από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ), η δεύτερη βασίζεται στους πόρους που παράγονται από τον προτεινόμενο μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα της ΕΕ και η τρίτη βασίζεται στο μερίδιο επί των υπολειπόμενων κερδών πολυεθνικών εταιρειών που θα ανακατανέμονται στα κράτη μέλη της ΕΕ βάσει της πρόσφατης συμφωνίας ΟΟΣΑ/G20 για την ανακατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων («πρώτος πυλώνας»). Με κανονικό ρυθμό λειτουργίας την περίοδο 2026-2030, οι νέες αυτές πηγές εσόδων αναμένεται να αποφέρουν κατά μέσο όρο συνολικά έως και 17 δισ. € ετησίως στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Οι νέοι ίδιοι πόροι που προτείνονται θα συμβάλουν στην αποπληρωμή των κεφαλαίων που συγκέντρωσε η ΕΕ για τη χρηματοδότηση της συνιστώσας επιχορηγήσεων του NextGenerationEU. Οι νέοι ίδιοι πόροι θα χρηματοδοτήσουν επίσης το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, ένα θεμελιώδες στοιχείο του προτεινόμενου νέου συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών που καλύπτει τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές και θα διασφαλίσει ότι δεν θα μείνει κανένας και καμία στο περιθώριο κατά τη μετάβαση σε μια απανθρακοποιημένη οικονομία.
Η πρόταση βασίζεται στη δέσμευση που ανέλαβε η Επιτροπή στο πλαίσιο της πολιτικής συμφωνίας για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027 και το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU. Μόλις εγκριθεί, αυτή η δέσμη μέτρων θα ενισχύσει τη μεταρρύθμιση του συστήματος εσόδων που ξεκίνησε το 2020 με τη συμπερίληψη των ιδίων πόρων που βασίζονται στα μη ανακυκλωμένα πλαστικά απορρίμματα.
Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ
Η δέσμη μέτρων «Fit for 55» του Ιουλίου του 2021 έχει ως στόχο να μειώσει τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με το 1990, ώστε να μπορέσει η ΕΕ να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η δέσμη αυτή περιλαμβάνει αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ. Στο μέλλον, ο ναυτιλιακός τομέας θα συμπεριληφθεί στο πεδίο εφαρμογής της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, θα αυξηθεί ο πλειστηριασμός δικαιωμάτων εκπομπών των αεροπορικών μεταφορών και θα δημιουργηθεί ένα νέο σύστημα για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές.
Με βάση το ισχύον σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, τα περισσότερα έσοδα από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών μεταφέρονται στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Σήμερα, η Επιτροπή προτείνει το 25 % των εσόδων από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ να διοχετεύεται στο μέλλον στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Με κανονικό ρυθμό λειτουργίας, τα έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ εκτιμώνται σε περίπου 12 δισ. € ετησίως κατά μέσο όρο για την περίοδο 2026-2030 (9 δισ. € κατά μέσο όρο από το 2023 έως το 2030).
Πέραν της αποπληρωμής των κονδυλίων του NextGenerationEU, τα νέα αυτά έσοδα θα χρηματοδοτήσουν το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το οποίο πρότεινε η Επιτροπή τον Ιούλιο του 2021. Το Ταμείο αυτό θα διασφαλίσει μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση και, αφενός, θα παρέχει στήριξη σε ευάλωτα νοικοκυριά, χρήστες των μεταφορών και πολύ μικρές επιχειρήσεις για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση, σε νέα συστήματα θέρμανσης και ψύξης και σε καθαρότερες μορφές κινητικότητας και, αφετέρου, κατά περίπτωση, θα παρέχει προσωρινή άμεση εισοδηματική στήριξη. Το συνολικό χρηματοδοτικό κονδύλιο του Ταμείου αντιστοιχεί κατ’ αρχήν σε ποσό που ισοδυναμεί περίπου με το 25 % των αναμενόμενων εσόδων από το νέο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές.
Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα
Στόχος του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα, τον οποίο πρότεινε η Επιτροπή επίσης τον Ιούλιο του 2021, είναι η μείωση του κινδύνου διαρροής άνθρακα προτρέποντας τους παραγωγούς τρίτων χωρών να προβούν σε οικολογικότερες διαδικασίες παραγωγής. Θα επιβάλει τιμή ανθρακούχων εκπομπών στις εισαγωγές, η οποία θα αντιστοιχεί στην τιμή που θα είχε καταβληθεί εάν τα αγαθά είχαν παραχθεί στην ΕΕ. Ο μηχανισμός αυτός θα εφαρμόζεται σε στοχευμένη επιλογή τομέων και συνάδει πλήρως με τους κανόνες του ΠΟΕ.
Η Επιτροπή προτείνει να διατεθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ το 75 % των εσόδων που παράγονται από τον εν λόγω μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα. Τα έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ εκτιμώνται σε περίπου 1 δισ. € ετησίως κατά μέσο όρο για την περίοδο 2026-2030 (0,5 δισ. € κατά μέσο όρο από το 2023 έως το 2030).Ο ΜΣΠΑ δεν αναμένεται να αποφέρει έσοδα κατά τη μεταβατική περίοδο από το 2023 έως το 2025.
Μεταρρύθμιση του διεθνούς πλαισίου φορολογίας των εταιρειών
Στις 8 Οκτωβρίου 2021, περισσότερες από 130 χώρες που είναι μέλη του συμπεριληπτικού πλαισίου των ΟΟΣΑ/G20 για τη διάβρωση της βάσης και τη μετατόπιση των κερδών κατέληξαν σε συμφωνία για τη μεταρρύθμιση του διεθνούς φορολογικού πλαισίου: πρόκειται για μια λύση δύο πυλώνων για την αντιμετώπιση της φοροαποφυγής και έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι τα κέρδη φορολογούνται εκεί όπου διεξάγονται οικονομικές δραστηριότητες και δημιουργείται αξία. Οι υπογράφουσες χώρες αντιπροσωπεύουν πάνω από το 90 % του παγκόσμιου ΑΕΠ. Με βάση τον πρώτο πυλώνα της συμφωνίας, το δικαίωμα φορολόγησης ενός μεριδίου επί των λεγόμενων υπολειπόμενων κερδών των μεγαλύτερων παγκοσμίως πολυεθνικών εταιρειών θα ανακατανεμηθεί στις συμμετέχουσες χώρες ανά τον κόσμο. Η Επιτροπή προτείνει ίδιο πόρο ισοδύναμο με το 15 % του μεριδίου επί των υπολειπόμενων κερδών των εταιρειών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής προς ανακατανομή στα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να προτείνει οδηγία εντός του 2022 —μόλις οριστικοποιηθούν οι λεπτομέρειες της συμφωνίας για τον πρώτο πυλώνα του συμπεριληπτικού πλαισίου των ΟΟΣΑ/G20— σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας του πρώτου πυλώνα σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ενιαίας αγοράς. Η διαδικασία αυτή είναι συμπληρωματική προς την οδηγία για τον δεύτερο πυλώνα, για την οποία η Επιτροπή εξέδωσε χωριστή πρόταση. Εν αναμονή της οριστικοποίησης της συμφωνίας, τα έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ μπορούν να ανέλθουν περίπου από 2,5 έως 4 δισ.€ ετησίως.
Νομοθετική διαδικασία
Για να ενσωματωθούν αυτοί οι νέοι ίδιοι πόροι στον προϋπολογισμό της ΕΕ, η ΕΕ πρέπει να τροποποιήσει δύο βασικές νομοθετικές πράξεις:
Πρώτον, η Επιτροπή προτείνει την τροποποίηση της απόφασης για τους ιδίους πόρους ώστε να προστεθούν οι τρεις προτεινόμενοι νέοι πόροι στους υφιστάμενους.
Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει επίσης στοχευμένη τροποποίηση του κανονισμού σχετικά με τον τρέχοντα μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, ο οποίος είναι επίσης γνωστός ως πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (κανονισμός για το ΠΔΠ). Η συγκεκριμένη τροποποίηση παρέχει τη νομική δυνατότητα να αρχίσει η αποπληρωμή του δανεισμού από το NextGenerationEU ήδη κατά τη διάρκεια του τρέχοντος ΠΔΠ. Ταυτόχρονα, προτείνει να αυξηθούν τα σχετικά ανώτατα όρια δαπανών του ΠΔΠ για τα έτη 2025-2027, ώστε να συνυπολογιστούν οι πρόσθετες δαπάνες για το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα.
Η απόφαση για τους ιδίους πόρους πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα στο Συμβούλιο μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η απόφαση μπορεί να τεθεί σε ισχύ μόλις εγκριθεί από όλες τις χώρες της ΕΕ σύμφωνα με τις συνταγματικές τους απαιτήσεις. Ο κανονισμός για το ΠΔΠ πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από το Συμβούλιο μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Επόμενα βήματα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με σκοπό την ταχεία εφαρμογή της δέσμης εντός των χρονοδιαγραμμάτων που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία.
Επιπλέον, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για μια δεύτερη δέσμη νέων ιδίων πόρων έως το τέλος του 2023, η οποία θα βασιστεί στην πρόταση «BEFIT» (Επιχειρήσεις στην Ευρώπη: πλαίσιο για τη φορολογία εισοδήματος) η οποία προβλέπεται εντός του 2023.
Ιστορικό
Για να αντιμετωπίσει την πρωτοφανή πρόκληση της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε το 2020 μια πρωτοποριακή δέσμη κινήτρων ύψους άνω των 2 τρισεκατομμυρίων €, με σκοπό την τόνωση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού με ικανότητα παρέμβασης άνω των 800 δισ. € από το προσωρινό μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU (σε τρέχουσες τιμές).
Με το NextGenerationEU, η Επιτροπή μπόρεσε να εκδώσει ομόλογα σε μεγάλη κλίμακα στηριζόμενη στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι η Ένωση μπορεί να επωμιστεί χρέος για να βοηθήσει όλα τα κράτη μέλη να καταπολεμήσουν την κρίση και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους. Για να συμβάλουν στην αποπληρωμή του δανεισμού, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συμφώνησαν να εισαγάγουν νέους ιδίους πόρους, καθώς αυτό θα επέτρεπε πιο διαφοροποιημένους και ανθεκτικούς τύπους εσόδων που συνδέονται άμεσα με τις κοινές πολιτικές μας προτεραιότητες. Οι νέοι ίδιοι πόροι θα αποτρέψουν το ενδεχόμενο οι αποπληρωμές του NextGenerationEU να οδηγήσουν σε αδικαιολόγητες περικοπές ενωσιακών προγραμμάτων ή σε υπερβολικές αυξήσεις των συνεισφορών των κρατών μελών.
Το 2021 η Επιτροπή συγκέντρωσε 71 δισ. € (σε τρέχουσες τιμές) μέσω μακροπρόθεσμων ομολόγων και έχει εκδώσει επί του παρόντος βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα της ΕΕ ύψους 20 δισ. € στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης στρατηγικής χρηματοδότησης τύπου κρατικών ομολόγων.
[Όλες οι τιμές αναφέρονται σε τιμές του 2018, εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά.]
στο 