Την ώρα που τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια «πνίγουν» το τραπεζικό σύστημα και κρατούν κλειστές τις στρόφιγγες του δανεισμού, συντελείται μία αλλαγή που στο εξής αναμένεται να δημιουργήσει ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον πιστοδοτήσεων, τόσο για ιδιώτες, όσο και για επιχειρήσεις.
Τα τελευταία χρόνια, μέσα στο κλίμα δυσμενών συνθηκών ρευστότητας και περιορισμένης πρόσβασης στις αγορές χρήματος, οι τράπεζες άλλαξαν… συνήθειες, θέτοντας πολύ πιο αυστηρά κριτήρια για τις περιορισμένες σε αριθμό χορηγήσεις δανείων, σύμφωνα με το liberal.gr. Συνήθειες που, όπως εκτιμάται, θα διατηρήσουν τα επόμενα χρόνια, ακόμη κι όταν αυξηθεί ουσιαστικά η ζήτηση, καθώς θεωρείται δεδομένο ότι η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων θα κρατήσει πολλά χρόνια.
Αποτέλεσμα της αλλαγής είναι τα δάνεια που δόθηκαν μέσα στην κρίση να εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά εξυπηρέτησης. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνουν αρμόδια τραπεζικά στελέχη, τα δάνεια που χορηγήθηκαν την τελευταία τετραετία είναι τα πιο «ανθεκτικά». Και μπορεί η ανθεκτικότητα των εν λόγω χορηγήσεων να οφείλεται στα πιο αυστηρά κριτήρια, ωστόσο καταδεικνύει μία τάση που δύσκολα θα αντιστραφεί.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και στην περίπτωση που μειωθούν σημαντικά τα «κόκκινα» δάνεια και βελτιωθούν οι συνθήκες στην οικονομία, οι τράπεζες θα συνεχίσουν για μεγάλο διάστημα να δίνουν δάνεια με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, με στόχο να αποφύγουν την εκ νέου αύξηση των προβλέψεων και των κεφαλαίων που δεσμεύουν λόγω της ύπαρξης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.
Σε επίπεδο αριθμών, οι τράπεζες χορήγησαν δάνεια ύψους 6 δισ. ευρώ την τελευταία τετραετία, «σε μία δεξαμενή με εξαιρετική συμπεριφορά, λόγω της επιφυλακτικότητας και των βελτιωμένων ποιοτικά χαρακτηριστικών της». Από αυτά, τα 700 εκατ. ευρώ αφορούν σε καταναλωτικά δάνεια, τα 1 δισ. ευρώ σε στεγαστικά και τα 4,3 δισ. ευρώ σε επιχειρηματικά.
Νέα εργαλεία για επιχειρήσεις
Λόγω, λοιπόν, της επιφυλακτικότητας των τραπεζών, η μεγάλη αλλαγή συντελείται στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Το ενδιαφέρον εστιάζεται σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης και νέα εργαλεία, καθώς όλα πλέον έχουν να κάνουν με τις διαθέσιμες για τις τράπεζες εγγυήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, αναμένεται να δούμε μία… διαφορετικού τύπου πιστωτική επέκταση, στην οποία οι τράπεζες σταδιακά θα αλλάξουν ρόλο.
Στο εξής οι επιχειρήσεις θα πρέπει να συνηθίσουν ότι, εκτός από τα παραδοσιακά κανάλια δανεισμού, θα αξιοποιούν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως venture capitals και innovation forums, προσέλκυση συμμετοχών από διεθνείς χρηματοοικονομικούς φορείς, μέχρι και crowdfunding ή Peer-to-Peer Business Lending.
Μάλιστα, μέσα από το θεσμικό πλαίσιο για το crowdfunding και την απελευθέρωση των εξωτραπεζικών επιτοκίων δανεισμού για την έκδοση εταιρικών ομολόγων στην Ελλάδα κάνει τα πρώτα του βήματα το διαβόητο «παράλληλο τραπεζικό σύστημα» στη χώρα μας.
Από την πλευρά τους, οι τράπεζες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την παγιωμένη πλέον επιφυλακτικότητα, λαμβάνοντας όσο το δυνατόν περισσότερες εξασφαλίσεις, προσφεύγουν κυρίως στην αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και εργαλείων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Γιατί οι εν λόγω χορηγήσεις συνοδεύονται από εγγυήσεις, την ώρα που το τοπίο αναφορικά με τις προοπτικές της οικονομίας παραμένει θολό.
Προγράμματα όπως το Jeremie και το Jessica είναι εδώ και περιμένουν, καθώς τα προηγούμενα χρόνια παρατηρήθηκε περιορισμένη απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων. Επίσης, υπάρχει το Ταμείο για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις και το ΤΕΠΙΧ (Ταμείο Επιχειρηματικότητας). Συνολικά, εκτιμάται ότι μέσα στο 2016 οι ελληνικές επιχειρήσεις θα λάβουν κεφάλαια μέσω αυτών των προγραμμάτων ύψους 800 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για προγράμματα που ανήκουν στο προηγούμενο ΕΣΠΑ και δεν έχουν εξαντληθεί ακόμη.
Πώς μεταμορφώνονται τα στεγαστικά
Σε ό,τι αφορά τα στεγαστικά –και πόσω μάλλον τα καταναλωτικά– δάνεια, τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα και απλά. Θέλεις δάνειο; Θα δώσεις περισσότερες εγγυήσεις. Πρακτικές περασμένων δεκαετιών, όπως η χορήγηση στεγαστικού δανείου ακόμη και στο 120% της εμπορικής αξίας του ακινήτου ανήκουν στο… παρελθόν.
«Στα στεγαστικά δάνεια δεν μπορείς να κάνεις μεγάλες αλλαγές. Υιοθετείς μία πιο συντηρητική προσέγγιση τόσο σε επίπεδο εισοδηματικών κριτηρίων, όσο και σε ό,τι αφορά την αξία του ακινήτου», τονίζει στέλεχος στεγαστικής πίστης.
Τα στεγαστικά που εγκρίνονται δίνονται με πολύ αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια, στο 65% – 70% της αξίας του ακινήτου, με αποτέλεσμα να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η ίδια συμμετοχή του δανειολήπτη. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούν να φτάσουν στο 90% της εκτιμώμενης αξίας του ακινήτου, χωρίς να είναι αυτός ο κανόνας. Επίσης, στις συγκεκριμένες περιπτώσεις παίζει ρόλο η εκτιμώμενη αξία, λόγω της κατάρρευσης της αγοράς ακινήτων.
Αρκετοί, επίσης, αξιοποιούν το γεγονός ότι δεν μπορούν να κινήσουν τις καταθέσεις τους και τις χρησιμοποιούν ως cash collateral, εξασφαλίζοντας τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους. Επιπλέον, οι τράπεζες περνούν από κόσκινο το ιστορικό των πελατών, προσφέροντας ευνοϊκούς όρους σε όσους παρουσιάζουν εξαιρετική πιστωτική συμπεριφορά.
Οι τράπεζες ποντάρουν στα στεγαστικά δάνεια, ενώ, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τα κριτήρια χορήγησης δανείων παρέμειναν αμετάβλητα στο α’ τρίμηνο του 2016, με τη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια να αυξάνεται ελαφρώς.
Τα σημάδια μικρής ανάκαμψης της ζήτησης είναι το πρώτο βήμα, σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη. Αφορούν τόσο στα αιτήματα, όσο και στις εγκρίσεις στεγαστικών δανείων και αποδίδονται στις ευκαιρίες που βρίσκουν όσοι θέλουν να αγοράσουν κάποιο ακίνητο λόγω της κατάρρευσης των τιμών. Το γεγονός αυτό κάνει τις τράπεζες να ελπίζουν ότι με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης η αγορά θα «ανοίξει» με αποτέλεσμα να αναμένεται έως και διπλασιασμός των εκταμιεύσεων σε σχέση με πέρσι.
στο 