Ο πρώην υπουργός Οικονομιών Γιάνης Βαρουφάκης, παραδέχεται ότι είχε προτείνει στον Αλέξη Τσίπρα ένα μηχανισμό, σαν αυτόν που ζητά τώρα το ΔΝΤ, για αυτόματες περικοπές δαπανών, με άρθρο του, που δημοσιεύεται σήμερα στην “Εφημερίδα των Συντακτών”.
Όπως καταγγέλλει, «οι υπόλοιποι συνάδελφοι της ομάδας διαπραγμάτευσης αντέδρασαν αρνητικά, χαρακτηρίζοντας την πρότασή μου “ενδοτική”, “νεοφιλελεύθερη” και λέγοντας -μεταξύ σοβαρού και αστείου- ότι απεκαλύφθη πόσο… “δεξιός” είμαι».
Το άρθρο του Γ. Βαρουφάκη στην ΕΦ.ΣΥΝ.
Διαβάζω ότι η κυβέρνηση ψάχνει τρόπο να δεσμευτεί νομικά ότι, αν ο μνημονιακός στόχος 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος (δηλαδή πάνω από 6 δισ. ετησίως) δεν μπορεί να επιτευχθεί έως το 2018, τότε νέα μέτρα λιτότητας θα ενεργοποιούνται αυτομάτως, έως ότου επιτευχθεί. Δεν μπορώ να φανταστώ μεγαλύτερο ατόπημα!
Ο υπονομευτικός στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5%
Ο πρωθυπουργός πρώτη φορά δεσμεύτηκε στον μεσοπρόθεσμο στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ την 27η Απριλίου 2015 (ερήμην μου, καθώς γνώριζε ότι δεν θα συμφωνούσα). Οταν τον ρώτησα γιατί το έκανε, μου απάντησε ότι η συμφωνία απαιτεί δούναι και λαβείν.
«Και ποιο είναι το λαβείν μας εν προκειμένω;» ρώτησα. «Θα μας δώσουν κάτι για το χρέος», μου απάντησε. Τότε του επισήμανα πως το επιχείρημά του θυμίζει ψαρά που προσπαθεί να διώξει επιτιθέμενο καρχαρία, ρίχνοντας αίμα στο νερό: «Δεσμευόμενος», του θύμισα, «σε διαρκές πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% από το 2018 και μετά, είναι σαν να δηλώνεις πως το χρέος είναι βιώσιμο. Τους προκαλείς να μη σου δώσουν ποτέ θεραπευτική αναδιάρθρωσή του!»
Συνεπικουρούμενος πλήρως από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, πάσχιζα να θυμίζω στον πρωθυπουργό γιατί ζητούμε την αναδιάρθρωση χρέους: Τη ζητάμε ώστε να είναι εφικτή η μείωση του στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος κάτω του 1,5%, σηματοδοτώντας έτσι το τέλος των κλιμακούμενων φοροεπιδρομών, η προσδοκία των οποίων αποτρέπει τους επενδυτές.
Ενα μήνα μετά, σε μια άπελπι προσπάθεια να ανακτηθεί το χαμένο διαπραγματευτικό έδαφος, πρότεινα στον πρωθυπουργό, ως τακτικό ελιγμό, να προσφέρουμε στους δανειστές την εξής «ανταλλαγή»: Εκείνοι θα συμφωνούσαν στη χαλάρωση της λιτότητας (στόχο πρωτογενούς στο 1,5%) κι εμείς θα δεσμευόμασταν νομικά σε αυτοματοποιημένα νέα μέτρα, αν η χαλάρωση δεν αποδώσει μεγαλύτερα δημόσια έσοδα (μέσω της ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας).
Οι υπόλοιποι συνάδελφοι της ομάδας διαπραγμάτευσης αντέδρασαν αρνητικά, χαρακτηρίζοντας την πρότασή μου «ενδοτική», «νεοφιλελεύθερη» και λέγοντας -μεταξύ σοβαρού και αστείου- ότι απεκαλύφθη πόσο… «δεξιός» είμαι.
Τα αυτοματοποιημένα μέτρα αντί για το 3,5% του πρωτογενούς πλεονάσματος
Δεν πτοήθηκα. Αν και μειονότητα του ενός, τους εξήγησα ότι, δεδομένης της παραχώρησης στους δανειστές του 3,5% πρωτογενούς από τον πρωθυπουργό, είχαμε δύο επιλογές: είτε θα εισάγαμε την υφεσιακή λιτότητα που απαιτεί ο στόχος του 3,5% πρωτογενούς είτε θα προτείναμε στους δανειστές την πειραματική άρση της λιτότητας υπό τον όρο ότι, αν τα έσοδα που προβλέπαμε από την ανάκαμψη δεν καταγράφονταν εντός διετίας, τότε οι συντελεστές φορολόγησης θα αυξάνονταν και οι δαπάνες θα μειώνονταν (1).
Ο πρωθυπουργός μού έδωσε το πράσινο φως να καταθέσω την πρόταση. Έτσι, στο Eurogroup της 18ης Ιουνίου είπα μεταξύ άλλων: «Αντί να αναλωνόμαστε σε διαφωνίες για το εάν η αύξηση των εσόδων θα γίνει μέσω παραμετρικών ή δυναμικών μέτρων, θα ήταν προτιμότερο να νομοθετήσουμε αυτοματοποιημένο φρένο ελλείμματος (deficit brake), το οποίο θα επιβλέπει ένα ανεξάρτητο Δημοσιονομικό Συμβούλιο».
Η πρότασή μου άλλαξε το κλίμα και έκανε πολλούς υπουργούς Οικονομικών να τη χαρακτηρίσουν εποικοδομητική. Δεν είχε όμως συνέχεια, επειδή στο παράλληλο EuroWorkingGroup ο κ. Χουλιαράκης δεν την έθεσε στο τραπέζι της συζήτησης, με πρωθυπουργική συγκατάθεση βέβαια. Ετσι, χάθηκε μια ευκαιρία χαλάρωσης της λιτότητας, προς μεγάλη χαρά των κ.κ. Βίζερ, Ντάισελμπλουμ και Σόιμπλε, που αντιμετώπισαν την πρότασή μου ως εμπόδιο στα σχέδιά τους για ανατροπή μας μέσα από το κλείσιμο των τραπεζών.
Αυτά πέρσι. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Ο υπονομευτικός στόχος του 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος είναι πλέον νόμος του κράτους (ως μέρος του 3ου Μνημονίου). Παράλληλα, όμως, όπως αποκάλυψαν τα Wikileaks, το ΔΝΤ αντιστέκεται φανερά σε αυτόν τον στόχο με επιχειρήματα πανομοιότυπα με εκείνα που κατέθετα στον πρωθυπουργό, και τα οποία ενστερνιζόταν πλήρως και ο νυν υπουργός Οικονομικών.
Και πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% και αυτοματοποιημένα μέτρα;
Σε προηγούμενο άρθρο στην «Εφ.Συν.» (βλ. «Ούτε Τόμσεν ούτε Βίζερ», 4 Απριλίου 2016) καλούσα τον πρωθυπουργό να εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση ΔΝΤ – Βερολίνου, ώστε να αναθεωρηθεί ο στόχος του πρωτογενούς. Σε αυτή την κατεύθυνση θα είχε λογική η δέσμευση σε αυτοματοποιημένα μέτρα μέσω του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, εφόσον η τρόικα συμφωνήσει στην άρση της λιτότητας.
Φευ, η ιδέα που πρότεινα για αυτοματοποιημένα μέτρα μέσω του Δημοσιονομικού Συμβουλίου σήμερα ανασύρεται, όχι ως τακτικός ελιγμός για να αποφευχθεί νέα σκληρή λιτότητα (το 3,5% πρωτογενούς), αλλά για να… επιβληθεί!
Πρώτα η κυβέρνηση αποδέχτηκε τα μέτρα λιτότητας που η ίδια και η Κομισιόν θεωρούν ότι θα πιάσουν το 3,5% πρωτογενούς. Κι αντί να εκμεταλλευτεί τις ενστάσεις του ΔΝΤ, ότι αυτά τα μέτρα δεν αρκούν, για να πιαστεί το 3,5%, και να ζητήσει τη δραστική μείωση του στόχου αυτού, τώρα υιοθετεί τη δική μου «δεξιά» πρόταση, ώστε να πείσει το ΔΝΤ πως δεν θα χρειαστεί η κ. Βελκουλέσκου να επιτρέψει στην Αθήνα να επιβάλει πρόσθετα μέτρα (όταν το 3,5% αποδειχθεί άπιαστο), καθώς θα τα επιβάλει αυτομάτως η ίδια η Ελλάς μέσω του Δημοσιονομικού της Συμβουλίου!
Οχι ένας αυτοματισμός, αλλά… δύο!
Ο όποιος αυτοματισμός μελλοντικών μέτρων (σε περίπτωση υστέρησης εσόδων) είναι χρήσιμος μόνο στον βαθμό που αίρει τη λιτότητα –δηλαδή μας δίνει τη δυνατότητα, με άμεση μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 1,5%, να ακυρώσουμε τη νέα εμβάθυνση του φαύλου κύκλου λιτότητας-ύφεσης-υστέρησης. Δυστυχώς, η κυβέρνηση συμφώνησε εκ προοιμίου να δώσει άμεσα μεγάλη ώθηση στη λιτότητα, δεσμευόμενη μάλιστα να φέρει κι άλλη, όταν ο φαύλος κύκλος πράγματι επιταχυνθεί!
Η κατάσταση αγγίζει τα όρια της φάρσας. Ο υπουργός Οικονομικών, που γνωρίζει άριστα τα πιο πάνω, πρέπει να επιβάλει την τάξη στη στρατηγική της κυβέρνησης. Αν η τρόικα θέλει αυτοματοποιημένο κανόνα, να της προσφέρει… δύο!
■ Αυτοματοποιημένο κανόνα που εισάγει (μέσω του Δημοσιονομικού Συμβουλίου) νέα «διορθωτικά» μέτρα στο μέλλον: (α) εφόσον γίνει αποδεκτή η άμεση άρση της λιτότητας (με νέο στόχο πρωτογενούς 1,5%) και (β) εφόσον τα δημόσια έσοδα δεν ανακάμψουν εντός διετίας.
■ Αυτοματοποιημένες αποπληρωμές τοκοχρεολυσίων που θα συνδέονται με τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ και που θα ακυρώνονται τις χρονιές που το ονομαστικό ΑΕΠ έπεσε κάτω από προσυμφωνημένο ελάχιστο επίπεδο (έτσι ώστε ο στόχος πρωτογενούς 1,5% να συνάδει με τη βιωσιμότητα του χρέους).
στο 