Οι μεταφράσεις λογοτεχνικών, επιστημονικών και άλλων έργων στην ελληνική γλώσσα έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, όπως προκύπτει και από τη μείωση της εκδοτικής δραστηριότητας. Οι Έλληνες μεταφραστές δηλώνουν “κακοπληρωμένοι”, τη στιγμή που στα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, τα οποία τίθενται μέσα στα συμβόλαια με τους εκδοτικούς οίκους, προστίθεται η χαλάρωση των κριτηρίων αξιολόγησης του μεταφραστικού έργου, ως συνέπεια και της ταχείας εξάπλωσης της αυτόματης ανάρτησης μεταφρασμένων κειμένων στο Διαδίκτυο. Το επάγγελμα του μεταφραστή μάλλον δεν φαντάζει σαν “όαση” στην εργασιακή έρημο της κρίσης και της ανεργίας, που πλήττει τους περισσότερους κλάδους. Παρόλα αυτά υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τους νέους ανθρώπους για τη μετάφραση. Πώς εξηγείται το ενδιαφέρον αυτό;
“Είναι δημιουργική δουλειά, που δίνει μεγάλες χαρές στον μεταφραστή και τη μεταφράστρια. Πάντα θα υπάρχει ο χώρος της έκδοσης και πάντα θα υπάρχει περιθώριο για νέους μεταφραστές, καλούς μεταφραστές, στην εκπαίδευση των οποίων φιλοδοξούν να συνεισφέρουν τα ακαδημαϊκά προγράμματα. Υπό μία έννοια και υπό προϋποθέσεις είναι όντως όαση. Ένας νέος που θα επιλέξει την κατεύθυνση αυτή ή αγαπάει τη λογοτεχνία ή κάποια επιστήμη και τη μετάφραση, ή θεωρεί ότι του προσφέρει επαγγελματική αποκατάσταση, το οποίο είναι υπό αίρεση -έχει πολύ μεγάλη μαθητεία, είναι πολλά τα προβλήματα που έχει να ξεπεράσει- είτε απλώς δεν έχει καταλάβει περί τίνος πρόκειται”, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η αναπληρώτρια καθηγήτρια Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Τιτίκα Δημητρούλια, στο πλαίσιο της ημερίδας με θέμα «Η μετάφραση στον εκδοτικό χώρο», που διοργάνωσε το Τμήμα.
Επισήμανε δε ότι “αυτός ο δύσκολος χώρος, όπου πραγματικά υπάρχουν ζητήματα αμοιβών -ειδικά στην κρίση ακόμη μεγαλύτερα- είναι ένας χώρος με μεγάλη ιστορία” υπενθυμίζοντας ότι “πάντα ήταν ένας δύσκολος χώρος, παλαιότερα επειδή ο ρόλος του μεταφραστή δεν αναγνωριζόταν, ο συγγραφέας δεν ήθελε να βγει η μετάφραση με το όνομα του μεταφραστή”. Μεταξύ των γλωσσών από τις οποίες μεταφράζονται έργα σήμερα κυριαρχούν τα αγγλικά και ακολουθούν τα γαλλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά, ενώ έπειτα από μία μακροχρόνια κάμψη “επιστρέφουν” έντονα τα ρωσικά.
“Απειλούν” τους μεταφραστές το google translate και η wikipedia;
“Το google translate και η wikipedia μπορούν να οδηγήσουν σε φρικτές παρεξηγήσεις” ανέφερε η Κατερίνα Καρύδη από τις εκδόσεις “Ίκαρος”, υπογραμμίζοντας την ευθύνη του μεταφραστή να ελέγχει τις πηγές που αξιοποιεί, ειδικά όταν αυτές είναι ελεύθερες στο Διαδίκτυο. “Ο μεταφραστής εκτίθεται και κρίνεται” είπε, επισημαίνοντας την ανάγκη εμπέδωσης σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στον μεταφραστή, τον συγγραφέα και τον επιμελητή. “Θεωρώ αυτονόητο ότι το όνομα του μεταφραστή πρέπει να μπαίνει στο εξώφυλλο του βιβλίου. Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από την εποχή που αυτό δεν συνέβαινε. ‘Εχουμε ανώνυμες μεταφράσεις πριν 70 χρόνια”, πρόσθεσε.
“Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου ο επιμελητής καλείται να ενοποιήσει το ύφος σε ένα κείμενο που έχει αποδοθεί από δύο-τρεις μεταφραστές” ανέφερε η ιστορικός-επιμελήτρια εκδόσεων του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Κωστούλα Σκλαβενίτη, μιλώντας για κακό συνδυασμό χαλάρωσης των κριτηρίων- ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων στη μετάφραση και επιμέλεια των έργων.
“Εμείς μαθαίνουμε στους φοιτητές μας να αξιολογούν τις πηγές τους, μία από τις δεξιότητες που διδάσκουμε είναι η έρευνα με ταυτόχρονη αξιολόγηση, οπότε ελπίζουμε ότι έτσι τους βοηθάμε να είναι συστηματικοί στη δουλειά τους και να εισάγουν τον έλεγχο ποιότητας στη συνέχεια” σχολίασε η κ. Δημητρούλια.
Γνωστοποίησε μάλιστα ότι το ΑΠΘ πρόκειται να ενταχθεί στη δεύτερη φάση υλοποίησης του ευρωπαϊκού προγράμματος “Petra Project”, το οποίο αφορά τη δημιουργία κοινού πλαισίου για την εκπαίδευση των μεταφραστών. Στην πρώτη, διετή φάση του προγράμματος, οκτώ ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. “Το πρόγραμμα βάζει κάποιες δεξιότητες, οι οποίες πρέπει να αποκτώνται στα προγράμματα σπουδών και ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση για το πώς μπορούμε να το πετύχουμε. Το γεγονός ότι πάμε σε προτυποποίηση της εκπαίδευσης είναι ήδη ένα θετικό βήμα” ανέφερε η καθηγήτρια.
στο 