Τα βήματα για την ενίσχυση των εξαγωγών στην Ελλάδα περιγράφει στην εβδομαδιαία της ανάλυση η Alpha Bank. Όπως τονίζουν οι αναλυτές, η ενίσχυσή τους δεν εξαρτάται μόνο από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
Στο εβδομαδιαίο δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων, οι αναλυτές παραθέτουν στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (ΙΤΣ) το οποίο ανήλθε σε 1,1 δισ. ευρώ στο ενδεκάμηνο του 2015, έναντι σημαντικού ελλείμματος 1,9 δισ. ευρώ στην ίδια περίοδο του 2014.
Η σημαντική βελτίωση στο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών προήλθε από την πτώση του ελλείμματος του ισοζυγίου των αγαθών (λόγω της μεγαλύτερης πτώσης εισαγωγών σε σχέση με τις εξαγωγές), που υπερκέρασε τη μείωση του πλεονάσματος του ισοζυγίου των υπηρεσιών.
Σύμφωνα με την Alpha Bank, oι βασικοί παράγοντες που αναμένεται να διαμορφώσουν την ζήτηση των καθαρών εξαγωγών (εξαγωγές–εισαγωγές) και κατά συνέπεια την πορεία των εξωτερικών συναλλαγών της χώρας το 2016 δύνανται να χωριστούν σε δύο κατηγορίες.
Πρώτον, σε εξωγενείς παράγοντες που προσδιορίζονται από τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, όπως η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας και κυρίως των χωρών που αποτελούν τους βασικούς εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας, η πορεία της τιμής του πετρελαίου και η συναλλαγματική ισοτιμία του Ευρώ.
Δεύτερον, οι εσωτερικοί που αφορούν είτε στην ανταγωνιστικότητα όπως η μείωση του ωριαίου ονομαστικού κόστους εργασίας είτε στην εξέλιξη της ζητήσεως για εισαγόμενα προϊόντα.
Ειδικότερα:
Α. Η μείωση της τιμής του πετρελαίου, που σημειώθηκε από τον Ιούνιο 2014, ωφελεί τις χώρες που είναι καθαροί εισαγωγείς πετρελαίου, όπως η Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, η σημαντική πτώση της τιμής του πετρελαίου (κατά 36% το 2015) βελτίωσε το εμπορικό έλλειμμα, ενισχύοντας, κατά συνέπεια, το πλεόνασμα του ΙΤΣ.
Δεδομένου ότι οι εισαγωγές των καυσίμων μειώθηκαν περισσότερο από τις εξαγωγές καυσίμων στο ενδεκάμηνο 2015 (-29,3% έναντι -26,7% αντίστοιχα), το έλλειμμα του ισοζυγίου καυσίμων συρρικνώθηκε με ισόποση επίδραση στο ισοζύγιο αγαθών. Το όφελος από την πτώση της τιμής του πετρελαίου αναμένεται να συνεχισθεί για τους καθαρούς εισαγωγείς πετρελαίου, καθώς αναμένεται περαιτέρω μείωση των τιμών (2016:-17,6%), σύμφωνα με σχετική πρόβλεψη του ΔΝΤ.
Β. Η εξέλιξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας του Ευρώ έναντι του δολαρίου αλλά και άλλων κυρίων νομισμάτων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών για δύο κυρίως λόγους.
Πρώτον, η αποδυνάμωση του Ευρώ μπορεί να επηρεάσει θετικά, ceteris paribus, τις εξαγωγές καθιστώντας τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα πιο ανταγωνιστικά στις εκτός Ευρωζώνης χώρες.
Δεύτερον, όσον αφορά τις εξαγωγές υπηρεσιών, η διολίσθηση του ευρώ έναντι των νομισμάτων των ανταγωνιστριών χωρών που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς στη Μεσόγειο παρέχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην Ελλάδα ως χώρα προσελκύσεως ξένων επισκεπτών. Επιπλέον η εξασθένηση του Ευρώ έναντι της Στερλίνας καθιστά τη χώρα μας ελκυστική σε Βρετανούς επισκέπτες που αποτελούν το 60% περίπου των εκτός Ευρωζώνης ξένων ταξιδιωτών στην Ελλάδα.
Γ. Η σημαντική μείωση του ωριαίου ονομαστικού κόστους εργασίας στην Ελλάδα και στο τρίτο τρίμηνο του 2015, σε αντίθεση με την Ευρωζώνη όπου καταγράφεται αύξηση, έχει βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς γιατί η μείωση του κόστους εργασίας στην Ελλάδα μετά την πολιτική εσωτερικής υποτιμήσεως δεν ευνόησε θεαματικά τις ελληνικές εξαγωγές και τις επενδύσεις.
Τούτο συνδέεται με την αύξηση του κόστους κεφαλαίου που προήλθε από (α) τις πιεστικές συνθήκες ρευστότητας και (β) την τιμολόγηση του πολιτικού κινδύνου.
Συνεπώς, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ανακτηθεί το ταχύτερο δυνατόν η πρόσβαση του ελληνικού Δημοσίου και των τραπεζών στις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές.
Δ. Η επιβράδυνση του ανοδικού ρυθμού της διεθνούς οικονομίας και ιδιαίτερα των αναπτυσσομένων χωρών και της Κίνας, καθώς και η αυξημένη μεταβλητότητα των διεθνών αγορών κεφαλαίου επιδρούν αρνητικά στην ζήτηση ελληνικών εξαγώγιμων προϊόντων.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ (World Economic Outlook), ο ρυθμός αναπτύξεως της κινεζικής οικονομίας αναμένεται στο 6,3% και 6,0% αντίστοιχα το 2016 και 2017, έναντι 6,9% το 2015.
Επίσης, αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα κάτω ο ρυθμός αυξήσεως του διεθνούς εμπορίου σε 3,4% και 4,1% το 2016 και 2017 (από 3,9% και 4,5% αντίστοιχα που εκτιμάτο τον Οκτώβριο 2015).
Ε. Η επιβράδυνση της εγχώριας ζητήσεως έχει ως αποτέλεσμα την πτώση των εισαγωγών, κάτι που έγινε εμφανές ιδιαίτερα στο τρίτο τρίμηνο του 2015. Η ανωτέρω διαδικασία βελτιώνει μεν το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, αλλά μόνο σε βραχυχρόνιο ορίζοντα.
Στο πρώτο εξάμηνο 2015 οι εξαγωγές αγαθών εκτός των καυσίμων κατέγραψαν ανοδική πορεία (8% σε ετήσια βάση, κινητός μέσος τριών μηνών).
Αντίθετα, από τον Αύγουστο 2015 μέχρι και τον Νοέμβριο 2015 οι εξαγωγές αυτής της κατηγορίας μειώθηκαν σημαντικά, εξέλιξη που αποδίδεται στην επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων και την κορύφωση της αβεβαιότητας της ελληνικής οικονομίας.
Από την άλλη πλευρά οι εισαγωγές χωρίς καύσιμα κατέγραψαν στο τρίμηνο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2015 ακόμα μεγαλύτερη μείωση, καθώς ο αντίκτυπος των κεφαλαιακών ελέγχων στις εισαγωγές ήταν ισχυρότερος. Ωστόσο, φαίνεται ότι με τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος και τη μερική άρση των περιορισμών των κεφαλαιακών ελέγχων, η πτώση των εισαγωγών ακολουθεί επιβραδυνόμενη πορεία, σε αντίθεση με τις εξαγωγές, που συνεχίζουν να μειώνονται με εντεινόμενο ρυθμό. Διαπιστώνεται συνεπώς, σύμφωνα με τους αναλυτές, η αδυναμία ανάκαμψης των εξαγωγών παρά τη συνεχιζόμενη μείωση του ωριαίου ονομαστικού κόστους εργασίας και τη σαφή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας.
Προκύπτει επομένως ότι η ενίσχυση των εξαγωγών δεν εξαρτάται μόνο από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας (λόγω εσωτερικής υποτιμήσεως ή διολισθήσεως του Ευρώ έναντι βασικών νομισμάτων), αλλά και από σειρά άλλων παραγόντων που δεν σχετίζονται άμεσα με το κόστος.
Συγκεκριμένα οι χρόνιες ελλείψεις και αδυναμίες του πλαισίου λειτουργίας των εξαγωγικών επιχειρήσεων επιδρούν ανασταλτικά στην εξαγωγική δραστηριότητα όπως:
• Ο μη αποτελεσματικός δημόσιος τομέας που ουσιαστικά αυξάνει το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων με εξαγωγικό προσανατολισμό.
• Η επιδείνωση των συνθηκών ρευστότητας και η αδυναμία λήψης εμπορικών πιστώσεων.
• Η δυσκολία διεισδύσεως σε διεθνείς αγορές.
• Οι σύνθετες και συγκριτικά χρονοβόρες διαδικασίες εκτελωνισμού.
Οι προοπτικές βελτιώσεως του ΙΤΣ το 2016, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ανάκτηση της δυναμικής των εξαγωγών σε πλαίσιο πλήρους άρσεως των κεφαλαιακών περιορισμών, καθώς και από την δυνατότητα ικανοποιήσεως της εγχώριας ζήτήσεως μέσω υποκαταστάσεως των εισαγωγών με εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα.
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, για να ενισχυθούν οι εξαγωγές απαιτείται η διευθέτηση των διοικητικών, κανονιστικών και άλλων βαρών που προσθέτουν χρόνο και κόστος στις διεθνείς συναλλαγές.
Σημειώνεται, τέλος, ότι η ωφέλεια αυτή θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη αν οι διεθνείς τιμές πετρελαίου δεν ήταν εκπεφρασμένες σε δολάρια.
στο 