Διευκρινίσεις για το συνταξιοδοτικό της Ελλάδας έδωσε σήμερα ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Πάνος Τσακλόγλου μιλώντας στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Όπως εκτίμησε ο κ. Τσακλόγλου, η Ελλάδα δεν θα έχει πρόβλημα με το συνταξιοδοτικό της, αν τηρήσει τους κανόνες του παιχνιδιού. «Ουσιαστικά, αυτό που προβλέπεται στο επίπεδο των συντάξεων, αν δεν αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού, είναι καλό. Στην τελευταία έκθεση της Κομισιόν, του Aging Working Group (AWG), η Ελλάδα αναφέρεται ως μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες, ίσως λιγότερες από 10, οι οποίες δεν θα έχουν πρόβλημα με το συνταξιοδοτικό, αν τηρήσουν τους κανόνες» σημείωσε ο κ.Τσακλόγλου και πρόσθεσε ότι σε περίπτωση που οι κανόνες δεν τηρηθούν, θα υπάρξουν επιπτώσεις στο αφανές χρέος.
Ερωτηθείς αν είμαστε σε καλό δρόμο, εφόσον κρατήσουμε τον νόμο Κατρούγκαλου και το ΤΕΚΑ (Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης), ο κ.Τσακλόγλου επισήμανε πως αυτό όντως ισχύει. Σημείωσε ωστόσο ότι ο συγκεκριμένος νόμος έκανε σε μαζική κλίμακα «grandfathering», δηλαδή προστάτεψε τους τότε συνταξιούχους σε βάρος των μελλοντικών γενεών συνταξιούχων. Παρόλα αυτά, τα ποσοστά αναπλήρωσης (τι σύνταξη θα λάβει κάποιος σε σχέση με τις εισφορές), που έχει το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα – και θα εξακολουθήσει να έχει παρά τις προσαρμογές – είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Ως προς αυτό βέβαια, έχει πολύ μεγάλη σημασία το πώς θα κινηθεί η οικονομία, δεδομένου ότι μεγαλύτερη ανάπτυξη σημαίνει υψηλότερους μισθούς και άρα και υψηλότερες συντάξεις.
Τα «λεφτόδεντρα» και οι συντάξεις των επόμενων γενεών
Αναφερόμενος στις παθογένειες του ελληνικού συστήματος, ο κ.Τσακλόγλου επισήμανε ότι από το 2001 μέχρι το 2010, οπότε η Ελλάδα μπήκε στα μνημόνια, τα δύο τρίτα της αύξησης του δημοσίου χρέους αντιστοιχούσαν σε μεταβιβάσεις προϋπολογισμού προς το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας – και αυτό πριν αρχίσουν να γίνουν εντονότερα αισθητές οι συνέπειες της δημογραφικής γήρανσης.
«Με επώδυνο τρόπο έγιναν πάρα πολλές αλλαγές στα προηγούμενα χρόνια. Λύσαμε το πρόβλημα; Όχι» σημείωσε και πρόσθεσε ότι, φέτος, η δαπάνη για τις κύριες συντάξεις προβλέπεται να ανέλθει στα 31 δισ. ευρώ και από αυτά τα 15,5 δισ. δεν είναι από εισφορές εργαζόμενων, όπως θα έπρεπε, αλλά από πληρωμές φορολογουμένων. «Η εθνική σύνταξη είναι γύρω στα 8,5 δισ. ευρώ. Σε ό,τι αφορά όλο το υπόλοιπο, επιδοτούμε ακόμα το ανταποδοτικό κομμάτι της κύριας σύνταξης, που θα έπρεπε να καλύπτεται από τις εισφορές των εργαζομένων. Αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που βέβαια, προοπτικά, θα κλείνει» επισήμανε και πρόσθεσε ότι όταν δίνουμε για τον συγκεκριμένο σκοπό 15 δισ. ευρώ, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά θα λείψουν από αλλού, καθότι «δεν υπάρχουν λεφτόδεντρα».
Ως κοινωνία, πρόσθεσε, κάνουμε λιγότερα παιδιά και ζούμε περισσότερο. Συνεπώς, αν θέλουμε οι μελλοντικές γενιές να έχουν αξιοπρεπείς συντάξεις, προκύπτουν επιπλοκές σε επίπεδο πολιτικής: οι γενιές αυτές θα πρέπει να είναι πάρα πολύ παραγωγικές και να μείνουν στη χώρα. Για να συμβεί το πρώτο, θα πρέπει να «πέσουν» τώρα πόροι στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, τις υποδομές και την έρευνα και ανάπτυξη, χρήματα που τώρα είναι δεσμευμένα αλλού (στην καταβολή των συντάξεων). Επίσης, θα πρέπει να τρέξει «η διαβόητη αξιολόγηση» (στο εκπαιδευτικό σύστημα) και να εφαρμοστούν οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση.
Σε ερώτημα σχετικά με το προφίλ του ελληνικού χρέους, ο κ.Τσακλόγλου επισήμανε ότι χάρη στην προσπάθεια που έγινε την περασμένη δεκαετία με την αναδιάρθρωσή του και το PSI, το ελληνικό χρέος έχει το καλύτερο προφίλ στον κόσμο, με μέση ληκτότητα 20 ετών, το μεγαλύτερο κομμάτι του σε σταθερά -χαμηλά- επιτόκια και πολύ μεγάλο μέρος του να οφείλεται στον διακρατικό και όχι τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, ο εφησυχασμός θα πρέπει να αποφευχθεί, καθώς όσο περνούν τα χρόνια το χρέος αυτό θα μπαίνει σε όρους αγορών. «Στα δάνεια που έχουμε πάρει από τον ESM (Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας) αυτή τη στιγμή πληρώνουμε μόνο τόκους. Μετά το 2032 θα έχουμε και τα τοκοχρεωλύσια. Εχουμε κάποια αύξηση, αλλά όχι κάτι τρομαχτικό και μέχρι να φτάσουμε εκεί (στο 2032), το συμβολαιοποιημένο χρέος πρέπει να πέσει σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με σήμερα, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παρά την πολύ καλή δομή του, παραμένει (ως ποσοστό επί του ΑΕΠ) από τα υψηλότερα στον κόσμο» σημείωσε ότι τα μη συμβολαιοποιημένα χρέη θα έρθουν αργότερα μπροστάς μας.
Η νάρκη του αφανούς χρέους
Τι είναι όμως το αφανές χρέος; Κατά τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Πλάτωνα Τήνιο, πρόκειται για τις ακάλυπτες υποχρεώσεις, που λειτουργούν σαν νάρκες στα ύφαλα του καραβιού και απειλούν να το βουλιάξουν. Τον Ιούνιο του 2015, είπε, στα ταμεία υπήρχαν χρήματα για να γίνει μόνο ένα από τα ακόλουθα: να πληρωθεί η δόση του ΔΝΤ, που είναι η πιο ισχυρή νομική υποχρέωση μιας χώρας ή οι συντάξεις του Ιουνίου, «η κυβέρνηση τότε δεν είχε καμία αμφιβολία, πλήρωσε τις συντάξεις και άφησε το ΔΝΤ απλήρωτο. Το ΔΝΤ είναι μια υποχρέωση νομικά απαιτητή, η υποχρέωση απέναντι στους συνταξιούχους είναι ηθική. Η κάλυψη των συντάξεων είναι μια υποχρέωση που αντιστοιχεί στο αφανές χρέος, είναι οι υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει στο παρελθόν και θα σκάσουν κάποια στιγμή στο μέλλον, και για τις οποίες δεν έχει προβλεφθεί ικανοποιητική χρηματοδότηση» εξήγησε.
Τέτοιες αφανείς υποχρεώσεις είναι λοιπόν τα δικαιώματα που έχουν καταγράψει οι μελλοντικοί συνταξιούχοι και δεν προβλέπονται πουθενά, οι υποχρεώσεις για την περίθαλψη και δημόσια υγεία, αυτές που σχετίζονται με την απολιγνιτοποίηση ή τα μεγάλα επενδυτικά προγράμματα (π.χ αμυντικά), που έχουν μια ροή δαπανών, αλλά και δαπάνες που προκύπτουν από οποιαδήποτε απρόβλεπτη εξέλιξη, όπως η πανδημία. Συνεπώς, ο προγραμματισμός είναι απαραίτητος.
Να συντονιστεί η συζήτηση για τις δαπάνες σε επίπεδο ΕΕ
Ο κ. Τήνιος υπογράμμισε ακόμα την ανάγκη να συντονιστούν στην ΕΕ οι συζητήσεις για τις διάφορες αναγκαίες δαπάνες, που σήμερα γίνονται ξεχωριστά. «Σε άλλα fora μιλάμε για τις συντάξεις, σε άλλα για τις δαπάνες περιβαλλοντικής αποκατάστασης ή τους σιδηροδρόμους, αλλά όλες αυτές οι πλευρές θα οδηγήσουν σε ακάλυπτες υποχρεώσεις, που τελικά θα βγουν από την ίδια τσέπη. Όταν η συζήτηση δεν συντονίζεται, προκύπτουν δυσάρεστες εκπλήξεις» σημείωσε.
Για τη Γαλλία είπε «πως βρέθηκε αντιμέτωπη με τη στιγμή Γιαννίτση», αλλά η γαλλική κυβέρνηση δεν έκανε πίσω, παρότι συνεχίζει να εισπράττει το (πολιτικό) κόστος, καθώς «φαίνεται πως έχει διδαχτεί από το μεγάλο δικό μας πρόβλημα». Επανερχόμενος δε, στο θέμα του συντονισμού της συζήτησης για τις δαπάνες, είπε ότι η Γαλλία έχει εκτός από το συνταξιοδοτικό και ένα τεράστιο πρόβλημα με τα τεράστια κόστη αποκατάστασης και διαχείρισης αποβλήτων, που σχετίζονται με τα πυρηνικά της εργοστάσια, αλλά δεν έχει γίνει καμία σχετική προσαρμογή.
στο 