Το νέο πλαίσιο προβλέπει «καρότο και μαστίγιο»: από τη μία πλευρά τα κονδύλια του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας αυξάνονται και πλησιάζουν τα 15 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2027. Από την άλλη πλευρά, η εκταμίευση θα αναστέλλεται σε περίπτωση που η υποψήφια χώρα δεν σέβεται τους κανόνες του κράτους δικαίου. Μία τέτοια απόφαση έχει άλλωστε ήδη ληφθεί για την Τουρκία. Όπως επισημαίνει στην Deutsche Welle η ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Μαρία Σπυράκη «η ΕΕ αποφάσισε ότι το 2019 θα αφαιρέσει 146,7 εκ. ευρώ από την προενταξιακή βοήθεια από την Τουρκία και ταυτόχρονα θα τα μετατοπίσει σε μηχανισμούς της ΕΕ που επιτηρούν οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εφαρμογή του κράτους δικαίου. Για μας είναι πολύ σημαντικό η Τουρκία να συμπεριφέρεται ως χώρα που βρίσκεται στον προθάλαμο της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό η Ν.Δ. ψήφισε εναντίον της πρότασης να ανασταλούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία».
Από την πλευρά του ο Μίλτος Κύρκος, ευρωβουλευτής με «Το Ποτάμι», επικρίνει την απόφαση για τις περικοπές κονδυλίων προς την Άγκυρα. «Ήταν λάθος κατά τη γνώμη μου, γιατί πολλά από αυτά τα κονδύλια πήγαιναν στην κοινωνία των πολιτών, πήγαιναν σε δράσεις που ενδιαφέρουν την ΕΕ, όπως η φύλαξη των συνόρων και οι μεταναστευτικές ροές. Αλλά πολλές φορές το κάνει αυτό η ΕΕ, από τη μία άκρη πάει στην άλλη και μέχρι να ισορροπήσει θα περάσουν μερικά χρόνια πάλι», λέει ο Έλληνας ευρωβουλευτής.
«Έλεγχος» ή «βοήθεια» για τη Βόρεια Μακεδονία;
Το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο αφορά κυρίως τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων που καλούνται να δώσουν συνεχείς «εξετάσεις» εωσότου γίνουν δεκτές στην ΕΕ. Στην περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας, λέει η ευρωβουλευτής Μαρία Σπυράκη, ο μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας μπορεί να συμβάλει στη επιτήρηση της γειτονικής χώρας, μετά από ενδεχόμενη έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. «Ως μέλος της πρώην Επιτροπής EU-FYROM και τώρα Επιτροπής EU-North Macedonia, σας λέω ότι υπάρχουν μία σειρά ζητήματα, τα οποία χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή από την πλευρά της ΕΕ και είναι ζητήματα του πυρήνα των κριτηρίων της ένταξης. Απαιτείται για παράδειγμα αδιάκοπη προσπάθεια για το θέμα της εφαρμογής των κανόνων του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της ελευθερίας του λόγου. Είναι ζητήματα στα οποία δεν μπορούμε να κάνουμε εκπτώσεις. Επί της αρχής λοιπόν, ο μηχανισμός αυτός είναι θετικό ότι μπορεί να ασκήσει πίεση στις υποψήφιες χώρες».
Για τον Μίλτο Κύρκο ο προενταξιακός μηχανισμός παραμένει κυρίως εργαλείο στήριξης και βοήθειας για τη Βόρεια Μακεδονία και άλλους υποψηφίους των δυτικών Βαλκανίων. Ο Έλληνας ευρωβουλευτής υποστηρίζει ότι τα σημερινά κράτη-μέλη «έχουν όλα τα χαρτιά στα χέρια τους» στο θέμα της ένταξης μίας τρίτης χώρας, επομένως δεν υπάρχει κανένας φόβος. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας, υποστηρίζει. «Αυτή τη στιγμή βλέπουμε πως υπάρχει έντονη διάθεση της γειτονικής χώρας να ενταχθεί στην ΕΕ», επισημαίνει. «Άρα πρέπει να αξιοποιήσουμε το momentum, να τη βοηθήσουμε με κάθε τρόπο κι αν στο μέλλον δούμε ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει, υπάρχουν όλα τα εργαλεία στα χέρια μας για να εξασφαλίσουμε ότι αυτή η χώρα δεν θα γίνει ποτέ μέλλον της Ένωσης, αν έχει προβλήματα με τους γείτονές της».
Κινδυνεύει η αξιοπιστία της ΕΕ;
Στη σχετική συζήτηση που έγινε την Τρίτη στο Στρασβούργο πολλοί ομιλητές τόνισαν ότι βασικές προϋποθέσεις για ομαλή προενταξιακή χρηματοδότηση είναι ο σεβασμός στο κράτος δικαίου, αλλά και στα «κριτήρια της Κοπεγχάγης», που εστιάζουν στις σχέσεις καλής γειτονίας. Ο εισηγητής του Ευρωκοινοβουλίου για την προενταξιακή βοήθεια, Κνουτ Φλεκενστάιν, επισημαίνει τις ευθύνες των υποψηφίων χωρών, αλλά και της ίδιας της Ευρώπης. «Ο σεβασμός του κράτους δικαίου δεν είναι κάποιο δώρο για τον κ.Γιούνκερ, ή τον κύριο Τουσκ ή για τον Επίτροπο Χαν» λέει ο Γερμανός ευρωβουλευτής. «Χωρίς κράτος δικαίου το ευρωπαϊκό δίκαιο δεν πρόκειται να υιοθετηθεί ή να εφαρμοστεί σωστά στο μέλλον. Από την άλλη πλευρά η ΕΕ χάνει την αξιοπιστία της, όταν απαιτεί από τις υποψήφιες χώρες να σεβαστούν αξίες, τις οποίες δεν τηρούν μερικά από τα ίδια τα κράτη-μέλη. Ας δώσουμε εμείς το καλό παράδειγμα γι αυτό που ζητάμε από τους άλλους»
στο 