Το Brexit και η κόντρα της Ρώμης με τις Βρυξέλλες για το ζήτημα της διάσωσης
των ιταλικών τραπεζών έφερε στο προσκήνιο τα μεγάλα προβλήματα που
αντιμετωπίζει το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ιταλίας. Όσοι γνωρίζουν κάνουν
λόγο για μία «ωρολογιακή βόμβα» η οποία αν σκάσει θα κατεδαφίσει το οικοδόμημα της
οικονομικής ένωσης.
Οι αριθμοί είναι αδιάψευστος μάρτυρας της δυσμενούς
κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει οι ιταλικές τράπεζες. Το ύψος των μη
εξυπηρετούμενων δανείων ανέρχεται στα 360 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που
ισοδυναμεί με το ένα τέταρτο του ιταλικού ΑΕΠ.
Στο ποσό αυτό συμπεριλαμβάνονται και τα 200 δισεκατομμύρια
ευρώ δανειοληπτών οι οποίοι έχουν πλέον κριθεί αφερέγγυοι και οι ιταλικές τράπεζες
έχουν προχωρήσει σε μείωση της ονομαστικής αξίας των δανείων τους κατά 45%.
Ωστόσο, οι αγορές εκτιμούν αυτή τη μείωση στο 20%, πράγμα που σημαίνει πως το
σύστημα καταγράφει έλλειψη κεφαλαίων ύψους 40 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Μετά το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος, υπάρχουν
φόβοι πως η «τρύπα» θα μεγαλώσει. Οι χαμηλότερες προβλέψεις για την ανάπτυξη της
ιταλικής οικονομίας δείχνουν υψηλότερες απώλειες από τα δάνεια, ενώ η πτώση των
αποδόσεων των κρατικών ομολόγων αυξάνει την πίεση στις τράπεζες.
Το «μπαλάκι» των
ευθυνών
Οι Βρυξέλλες «δείχνουν» τους Ιταλούς τραπεζίτες και
κρατικούς αξιωματούχους για την επιδείνωση της κατάστασης του χρηματοπιστωτικού
συστήματος. Όπως υποστηρίζουν, οι Ιταλοί άφησαν για χρόνια το πρόβλημα να διαιωνίζεται
με την ελπίδα πως θα λυθεί … από μόνο του, μέσα από έναν συνδυασμό οικονομικής
ανάκαμψης και «μαξιλαριών ασφαλείας», τα οποία οι τράπεζες ισχυρίζονταν πως
παρείχαν για τα «κόκκινα δάνεια».
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εντοπίζουν σκοπιμότητες πίσω από
αυτήν την πολιτική. Πολλές τράπεζες προσπάθησαν να αντλήσουν κεφάλαια μέσω
αδιαφανών διαδικασιών, ενώ η ίδια η θέση της ιταλικής κυβέρνησης, η οποία
κρίνεται επισφαλής με το χρέος να αγγίζει το 135% του ΑΕΠ, εγείρει ερωτήματα
σχετικά με την ικανότητά της να στηρίξει ένα τόσο σημαντικό πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης.
Καθώς, όμως, η ιταλική οικονομία δεν έχει ανακάμψει ακόμη
πλήρως και οι προσπάθειες των τραπεζών για εξυγίανση έπεσαν στο κενό, η
κυβέρνηση καλείται να πάρει γενναίες αποφάσεις για τη διάσωση του
χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας.
Ρέντσι vs Κοινοτικό δίκαιο
Στο ούτως ή άλλως δύσκολο σταυρόλεξο που πρέπει να λύσει ο
Ιταλός πρωθυπουργός, Ματτέο Ρέντσι, έρχεται να προστεθεί η ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Τον Ιανουάριο του 2016 τέθηκε σε ισχύ ο νέος κανονισμός της Ε.Ε. που απαγορεύει
τη χρήση δημόσιου χρήματος για τη στήριξη/διάσωση χρεοκοπημένων τραπεζών, μέχρι
να γίνει bail in στους πιστωτές του ιδιωτικού τομέα που αντιπροσωπεύουν το 8%
του παθητικού της τράπεζας.
Ο Ματτέο Ρέντσι, που με κάθε ευκαιρία ζητεί από τις Βρυξέλλες
(και το Βερολίνο) αύξηση της ευελιξίας στην Ευρωζώνη, θα πρέπει να λάβει μία
δύσκολη απόφαση, η οποία θα έχει σε κάθε περίπτωση σημαντικές συνέπειες. Τι κι
αν προσπάθησε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής να πείσει τους ομολόγους του να
αφήσουν στην άκρη τα περί bail in
λόγω Brexit, τι κι αν
εγγυήθηκε για την επιτυχία του κυβερνητικού προγράμματος διάσωσης ύψους 40
δισεκατομμυρίων ευρώ που έχει σχεδιάσει, δεν βρήκε ευήκοα ώτα. Οι Ευρωπαίοι
φοβούνται πως αν αποφασίσουν να αναστείλουν την εφαρμογή της νομοθεσίας που
ψήφισαν μόλις πριν δύο χρόνια, θα πληγεί η αξιοπιστία της νομισματικής ένωσης.
Έτσι, αν η Ιταλία αναγκαστεί να συμμορφωθεί με τους κοινοτικούς
κανόνες, κινδυνεύει να έρθει αντιμέτωπη με την κατάρρευση πολλών τραπεζών, πράγμα
που με τη σειρά του σημαίνει καταστροφή για τους καταθέτες, οι οποίοι κατέχουν
έως και 250 δισεκατομμύρια ευρώ τραπεζικών ομολόγων.
Προς το παρόν, το μόνο που έχουν δώσει οι Ευρωπαίοι στον
Ρέντσι είναι να του επιτρέψουν να εγγυηθεί για το χρέος που εκδίδουν οι
ιταλικές τράπεζες, αν αυτό κριθεί απαραίτητο. Αυτό ίσως καθησυχάσει επενδυτές
και καταθέτες, καθώς οι τράπεζες θα έχουν συνεχή πρόσβαση στη φθηνή
χρηματοδότηση της ΕΚΤ, εξαλείφοντας τους κινδύνους ρευστότητας.
στο 