Είκοσι πέντε χρόνια μετά τη σύνοδο του Μάαστριχτ, που έθεσε τις βάσεις για το ευρώ, η Ευρωπαϊκή Ένωση γιορτάζει σήμερα λιτά και υπό τη σκιά του ευρωσκεπτικισμού τη μεγαλύτερη πρόοδο στην ευρωπαϊκή ενσωμάτωση.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς και ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο «κύριος Ευρώ», θα συναντηθούν στο Μάαστριχτ, μια ειδυλλιακή πόλη στη νότια Ολλανδία για μια σύνοδο προς τιμή της 25ης επετείου.
«Έπειτα από αυτή της Ρώμης, η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν η πιο σημαντική στην ιστορία της ΕΕ», σύμφωνα με τον Γιούνκερ, που είναι ο μοναδικός από τους συμμετέχοντες στη σύνοδο του Μάαστριχτ που είναι ακόμη πολιτικά ενεργός. Τότε ήταν υπουργός Οικονομικών του Λουξεμβούργου.
Στις 9 Δεκεμβρίου 1991 οι επικεφαλής των κρατών και των κυβερνήσεων δώδεκα ευρωπαϊκών χωρών συμφώνησαν να μετατρέψουν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα σε Ένωση.
Η συνθήκη του Μάαστριχτ, που υπεγράφη δύο μήνες αργότερα στις 7 Φεβρουαρίου 1992 επικυρώθηκε αμέσως μέσω δημοψηφίσματος στη Γαλλίας, ενώ οι Δανοί αρχικά την απέρριψαν για να τη δεχθούν αφού η Κοπεγχάγη ζήτησε και έλαβε κάποιες ρήτρες εξαίρεσης. Τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993.
Στη διάρκεια της συνόδου του Μάαστριχτ οι ηγέτες των δώδεκα ευρωπαϊκών κρατών παρουσίασαν τις ριζοσπαστικά νέες φιλοδοξίες τους, ξεπερνώντας κατά πολύ το αρχικό σχέδιο της ΕΟΚ του 1957, η οποία δημιούργησε μια «κοινή αγορά» προκειμένου να προωθήσει τη συμφιλίωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σε αυτή την ολλανδική πόλη, που είναι κοντά στο Βέλγιο και τη Γερμανία, οι δώδεκα ηγέτες δημιούργησαν μια ένωση που θα αποκτούσε ένα κοινό νόμισμα και, βάσει τουλάχιστον των φιλοδοξιών τους, επίσης μια κοινή μεταναστευτική πολιτική, αλλά και κοινή αστυνομία και άμυνα.
Όμως αμέσως αναγκάστηκαν να παραδεχθούν ότι δεν είχαν όλοι το ίδιο όραμα για το μέλλον, αρχής γενομένης από τη Βρετανία, η οποία αμέσως έλαβε «ειδικό καθεστώς» και 25 χρόνια αργότερα ετοιμάζεται επισήμως να αποχωρήσει από την ΕΕ.
«Η συνθήκη σίγουρα δεν ήταν τέλεια. Ήταν το αποτέλεσμα μιας συμφωνίας μεταξύ 12 χωρών μελών, στον πιο μικρό κοινό παρονομαστή στον οποίο κατάφεραν να συμφωνήσουν», θυμάται ο Τζούλιαν Ράπολντ ειδικός του γερμανικού ινστιτούτου ερευνών DGAP.
Σε συνομιλία του με τους Ολλανδούς οικοδεσπότες της σημερινής συνόδου ο Γιούνκερ παραδέχθηκε ότι «συνεχίζω να μετανιώνω για το γεγονός ότι δεν εντατικοποιήσαμε τις προσπάθειές μας για να πετύχουμε έναν πραγματικό συντονισμό των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών μας».
Σύμφωνα με τον Γιούνκερ, ο οποίος γιορτάζει σήμερα τα 62 γενέθλιά του, αυτό είναι το βασικό ελάττωμα της Συνθήκης του Μάαστριχτ.
«Εφόσον έχουμε κοινό νόμισμα, το μέλλον μας είναι αλληλένδετο και κατά συνέπεια πρέπει να συντονίσουμε, αν όχι να εναρμονίσουμε, τις διαφορετικές πλευρές της εθνικής μας πολιτικής. Δεν το κάναμε τότε και εξακολουθούμε να πάσχουμε από αυτή την αδυναμία», παραδέχθηκε ο ίδιος.
Το ξέσπασμα της τραπεζικής κρίσης του 2007-2008, που γρήγορα μετατράπηκε στις αρχές του 2010 σε κρίση χρέους των κρατών και κρίση του ευρώ προτού διαχυθεί σε όλη την οικονομία, έφερε στο φως τις ανεπάρκειες της νομισματικής ένωσης, λιγότερα από δέκα χρόνια μετά την κυκλοφορία των πρώτων ευρώ.
«Το ερώτημα πια δεν είναι “Θα εμβαθύνουμε την ευρωζώνη;”, αλλά το πώς θα την εμβαθύνουμε», υπογράμμισε ο Ράπολντ.
Και εδώ ακριβώς είναι που τα πράγματα περιπλέκονται: Οι Γερμανοί επιθυμούν πάνω απ’ όλα την ενίσχυση των ελέγχων στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Και οι Γάλλοι επιμένουν στη μεγαλύτερη ενσωμάτωση και τάσσονται υπέρ της επανέναρξης της οικονομίας μέσω των δαπανών.
Όμως με τις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις που αναμένεται να διεξαχθούν και στις δύο αυτές χώρες το 2017, το Βερολίνο και το Παρίσι κινδυνεύουν να αναβάλουν για αργότερα το μεγάλο αυτό έργο.
στο 