Μέχρι πρόσφατα ξέραμε τη γενετική τροποποίηση ή γενετική μηχανική (genetic modification ή genetic engineering) και τις μεταλλάξεις που επιφέρει. Όμως η επιστήμη προχωρά με ταχύ βηματισμό και πλέον έχει αναδυθεί η νέα ακριβέστερη τεχνολογία της γονιδιακής επεξεργασίας (gene editing), με αιχμή την πανίσχυρη τεχνική CRISPR/Cas 9.
Στη νέα αυτή στοχευμένη γονιδιακή ή γονιδιωματική τροποποίηση/επεξεργασία (gene editing/genome editing), ένα μικρό μόνο τμήμα του γενετικού υλικού (DNA) εισάγεται στο γονιδίωμα για να αντικαταστήσει ή να απομακρύνει ένα προϋπάρχον τμήμα του DNA. Η διαδικασία χρησιμοποιεί τεχνητά τροποποποιημένες νουκλεάσες, που λειτουργούν ως «μοριακά ψαλίδια».
Το ερώτημα που έχει διχάσει τις ευρωπαϊκές χώρες -και όχι μόνο- είναι κατά πόσο πρόκειται για το ίδιο πράγμα με την κλασσική μετάλλαξη και συνεπώς αν η νέα μέθοδος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με την ίδια επιφύλαξη (ή εχθρότητα από μερικούς), όπως η παλαιότερη και πιο παραδοσιακή τεχνική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ευρωπαίοι επιστήμονες δεν έχουν διαμορφώσει ακόμη μια οριστική άποψη για το ζήτημα. Η ΕΕ δείχνει παραλυμένη, όπως συνήθως συμβαίνει, όταν το ζήτημα της γενετικής τροποποίησης έρχεται στο προσκήνιο.
Η μία πλευρά υποστηρίζει ότι οι αλλαγές μέσω της τεχνικής CRISPR και άλλων μεθόδων γονιδιακής επεξεργασίας είναι τόσο στοχευμένες και οριακές, που δεν διαφέρουν από τις φυσικές μεταλλάξεις. Η άλλη πλευρά αντιτείνει ότι κάθε «παιγνίδι» με τα γονίδια δεν παύει να αποτελεί μια δυνητικά επικίνδυνη μετάλλαξη.
Η Γερμανία, για παράδειγμα, δεν μπορεί να αποφασίσει αν τα φυτά που έχουν υποστεί γονιδιακή επεξεργασία, θα πρέπει να θεωρούνται το ίδιο με τα φυτά που έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση (μετάλλαξη) και συνεπώς αν θα υπάγονται στους ίδιους κανονισμούς για τα μεταλλαγμένα.
Η Γερμανική Ακαδημία Επιστημών «Λεοπολντίνα», σύμφωνα με το “Nature”, εγκαινίασε προ ημερών ένα δημόσιο επιστημονικό διάλογο πάνω στο επίμαχο ζήτημα, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από τη γερμανική κυβέρνηση. Οι εκπρόσωποι του υπουργείου Περιβάλλοντος ζήτησαν όλο και πιο αυστηρούς ρυθμιστικούς κανονισμούς, ενώ οι εκπρόσωποι του υπουργείου Γεωργίας και της Υπηρεσίας για την προστασία των καταναλωτών και την ασφάλεια των τροφίμων τάχθηκαν εναντίον νέων περιορισμών. Λόγω των φετινών εκλογών πάντως, είναι μάλλον απίθανο η γερμανική κυβέρνηση να ρισκάρει μια απόφαση πάνω στο ζήτημα.
Στη Γαλλία, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ακτιβιστές και συνδικάτα έχουν καλέσει τη γαλλική κυβέρνηση να θέσει αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για κάθε οργανισμό ή προϊόν που δημιουργείται με οποιαδήποτε μέθοδο μετάλλαξης, κλασσική ή καινοτόμο (συμπεριλαμβάνοντας έτσι και το gene editing).
Πέρυσι τον Οκτώβριο, η Γαλλία έφερε το ζήτημα της γονιδιακής επεξεργασίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η απόφαση του οποίου όμως δεν αναμένεται πριν το 2018, λόγω των πολιτικών ευαισθησιών γύρω από το ζήτημα (δηλαδή ζήσε Μάη μου…).
Ήδη, αν και πολύ νέα, η γενετική τεχνολογία CRISPR έχει οδηγήσει σε πολλά φυτά που έχουν υποστεί στο εργαστήριο στοχευμένη γονιδιακή επεξεργασία (gene editing) και τα οποία είναι πλέον έτοιμα για υπαίθριες δοκιμές στα χωράφια. Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα επιτραπούν τέτοιες δοκιμές. Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής αποφάνθηκε πρόσφατα ότι η νομική εκκρεμότητα δεν σημαίνει πως η γονιδιακή επεξεργασία πρέπει να «παγώσει»- μία άποψη όμως που δεν βρίσκει σύμφωνους τους πάντες.
Η Σουηδία, θεωρώντας ότι δεν τίθενται νομικά ή τεχνικά εμπόδια, αποφάσισε να προχωρήσει κανονικά, δίνοντας πράσινο φως στους επιστήμονες της για δοκιμές της γονιδιακής επεξεργασίας στη φύση. Όμως δεσμεύθηκε να αλλάξει τη θετική στάση της, αν η ΕΕ αποφασίσει τελικά να θέσει φραγμούς στη νέα γενετική μέθοδο.
Παρόμοια στάση αποφάσισε να κρατήσει και η Φινλανδία, αν και ακόμη δεν έχει επιτρέψει στους δικούς της επιστήμονες να προχωρήσουν σε δοκιμαστικές γεωργικές καλλιέργειες των φυτών που έχουν υποστεί gene editing.
Στην Ολλανδία, η Κάτω Βουλή ζήτησε προ ημερών από την κυβέρνηση να εξαιρέσει τη γονιδιακή επεξεργασία από τις απαγορεύσεις για τα μεταλλαγμένα.
Στη Βρετανία περιέργως επικρατεί σιωπή πάνω στο θέμα, αν και μετά το Brexit τίποτε δεν θα την υποχρεώνει να ακολουθήσει πλέον τις αποφάσεις της ΕΕ.
Στις ΗΠΑ πάντως -που ήσαν παραδοσιακά πιο γρήγορες στην υιοθέτηση νέων τεχνικών βιοτεχνολογίας- τα προϊόντα γονιδιακής επεξεργασίας δεν θεωρούνται ισοδύναμα με τα παραδοσιακά γενετικά τροποποιημένα προϊόντα, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.
στο 