Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Σε ορθή κατεύθυνση οι δεσμεύσεις της Gazprom για τον ανταγωνισμό

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κομισιόν, η επίτροπος Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, αρμόδια για την πολιτική ανταγωνισμού, δήλωσε: «Πιστεύουμε ότι οι δεσμεύσεις της Gazprom θα καταστήσουν δυνατή την ελεύθερη ροή φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη σε ανταγωνιστικές τιμές. Οι δεσμεύσεις απαντούν στις ανησυχίες μας όσον αφορά τον ανταγωνισμό και προσφέρουν μια μακρόπνοη λύση, σύμφωνη με τους κανόνες της ΕΕ. Πράγματι, συντελούν στην καλύτερη ολοκλήρωση των αγορών φυσικού αερίου στην περιοχή. Είναι κάτι που έχει σημασία για εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη που βασίζονται στο φυσικό αέριο για τη θέρμανση των κατοικιών τους και τον εφοδιασμό των επιχειρήσεών τους με καύσιμα. Θέλουμε τώρα να ακούσουμε τις απόψεις που θα διατυπώσουν οι πελάτες και τα άλλα εμπλεκόμενα μέρη και θα τις εξετάσουμε προσεκτικά πριν από τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης».

H Gazprom αποτελεί τον δεσπόζοντα προμηθευτή φυσικού αερίου αρκετών χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Τον Απρίλιο του 2015 η Επιτροπή απέστειλε κοινοποίηση αιτιάσεων, στην οποία διατύπωνε την προκαταρκτική άποψη ότι η Gazprom παραβίαζε την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία της ΕΕ με τη συνολική στρατηγική της διαχωρισμού των αγορών φυσικού αερίου της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Κατά την άποψη της Επιτροπής, οι δεσμεύσεις που προτάθηκαν από την Gazprom καλύπτουν τις ανησυχίες της Επιτροπής όσον αφορά τον ανταγωνισμό. Συντελούν στην καλύτερη ολοκλήρωση των αγορών φυσικού αερίου της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, διευκολύνοντας τη διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου σε ανταγωνιστικές τιμές.

Ειδικότερα, η Επιτροπή εκτιμά ότι οι δεσμεύσεις της Gazprom εκπληρώνουν τους στόχους σε σχέση με όλες τις ανησυχίες της Επιτροπής όσον αφορά τον ανταγωνισμό, διασφαλίζοντας ότι:

* οι περιορισμοί στη διασυνοριακή μεταπώληση αερίου εξαλείφονται διά παντός και διευκολύνεται η σχετική διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου στις αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης,

* οι τιμές του φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αντικατοπτρίζουν ανταγωνιστικά κριτήρια αναφοράς για τις τιμές, και

* η Gazprom δεν μπορεί να εκμεταλλευθεί τυχόν πλεονεκτήματα σχετικά με τις υποδομές φυσικού αερίου που απέκτησε από πελάτες με τη μόχλευση της θέσης της στην αγορά προμήθειας φυσικού αερίου.

Η Επιτροπή καλεί τώρα όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τις δεσμεύσεις εντός επτά εβδομάδων από τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα. Αφού λάβει υπόψη όλες τις παρατηρήσεις που θα της υποβληθούν, η Επιτροπή θα διαμορφώσει την τελική της άποψη ως προς το κατά πόσον οι δεσμεύσεις συνιστούν ικανοποιητική απάντηση στις ανησυχίες της όσον αφορά τον ανταγωνισμό.

Στην περίπτωση αυτή, η Επιτροπή δύναται να εκδώσει απόφαση που καθιστά νομικά υποχρεωτικές τις δεσμεύσεις για την Gazprom (δυνάμει του άρθρου 9 του κανονισμού 1/2003 για την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ). Εάν μια εταιρεία παραβιάσει τις εν λόγω δεσμεύσεις, η Επιτροπή δύναται να επιβάλει πρόστιμο ύψους έως 10% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών της εταιρείας,χωρίς να είναι υποχρεωμένη να αποδείξει παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ.

Γενικότερα, ο αποτελεσματικός ανταγωνισμός στις αγορές φυσικού αερίου της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εξαρτάται όχι μόνο από την επιβολή των ενωσιακών κανόνων περί ανταγωνισμού αλλά και από τις επενδύσεις στη διαφοροποίηση της προμήθειας φυσικού αερίου, από την ορθά στοχοθετημένη ευρωπαϊκή και εθνική ενεργειακή νομοθεσία και από την ενδεδειγμένη εφαρμογή τους. Γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς, αποτελεί βασική προτεραιότητα για την Επιτροπή η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης.

Λεπτομέρειες σχετικά με τις δεσμεύσεις της Gazprom

Στην κοινοποίηση αιτιάσεων της Επιτροπής είχαν εντοπιστεί τρεις βασικές ανησυχίες όσον αφορά τον ανταγωνισμό. Οι δεσμεύσεις της Gazprom ανταποκρίνονται σε αυτές τις ανησυχίες. Η Gazprom έχει δεσμευθεί να τηρήσει τις δεσμεύσεις για περίοδο οκτώ ετών.

1) Παροχή δυνατότητας ελεύθερης ροής φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η Επιτροπή ανησυχεί για το ότι η Gazprom επιβάλλει εδαφικούς περιορισμούς στις συμφωνίες προμήθειας με χονδρεμπόρους και με ορισμένους βιομηχανικούς πελάτες σε οκτώ κράτη μέλη (Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ουγγαρία και Σλοβακία). Οι εν λόγω περιορισμοί εμποδίζουν το ελεύθερο εμπόριο φυσικού αερίου εντός της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Η Gazprom έχει δεσμευτεί να καταργήσει όλους τους συμβατικούς φραγμούς στην ελεύθερη ροή φυσικού αερίου στις αγορές αερίου της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Επιπλέον, έχει δεσμευτεί να λάβει δραστικά μέτρα ώστε να διευκολύνεται η ολοκλήρωσή τους:

* Εξάλειψη του κατακερματισμού της αγοράς. Η Gazprom θα άρει όλους τους άμεσους και έμμεσους συμβατικούς περιορισμούς που εμποδίζουν τους πελάτες της να μεταπωλούν το φυσικό αέριο που αγόρασαν εκτός χώρας ή καθιστούν λιγότερο ελκυστική οικονομικά για τους πελάτες την εν λόγω μεταπώληση. Τούτο σημαίνει ότι, πέρα από την άρση των περιορισμών για την μεταπώληση φυσικού αερίου (π.χ. απαγορεύσεις εξαγωγής, ρήτρες προορισμού), η Gazprom θα καταργήσει όλες τις ρήτρες που μειώνουν τα επιχειρηματικά κίνητρα των πελατών της να μεταπωλούν φυσικό αέριο (π.χ. ρήτρα ότι η Gazprom θα δικαιούται μερίδιο του κέρδους από την μεταπώληση). Επίσης, η Gazprom δεν θα επαναφέρει τις ρήτρες αυτές στο μέλλον.

* Διευκόλυνση των διασυνδέσεων της αγοράς με τη Βουλγαρία. Οι διατάξεις των συμβάσεων της Gazprom που αφορούν την παρακολούθηση και τη μέτρηση φυσικού αερίου στη Βουλγαρία έχουν απομονώσει τη βουλγαρική αγορά φυσικού αερίου από τις γειτονικές αγορές φυσικού αερίου της ΕΕ. Η Gazprom έχει δεσμευτεί να τροποποιήσει τις σχετικές συμβάσεις. Τούτο θα επιτρέψει στον βουλγαρικό φορέα εκμετάλλευσης της υποδομής μεταφοράς φυσικού αερίου να αποκτήσει τον έλεγχο των διασυνοριακών ροών αερίου και θα διευκολύνει τις συμφωνίες διασύνδεσης μεταξύ της Βουλγαρίας και των γειτονικών χωρών της ΕΕ, ιδίως της Ελλάδας.

* Δημιουργία ευκαιριών για περισσότερες ροές φυσικού αερίου προς τις Χώρες της Βαλτικής και τη Βουλγαρία. Εάν οι πελάτες επιθυμούν να μεταπωλήσουν φυσικό αέριο εκτός χώρας, χρειάζονται πρόσβαση στην υποδομή φυσικού αερίου ώστε να μεταφέρουν το αέριο. Η Βουλγαρία και οι Χώρες της Βαλτικής στερούνται επί του παρόντος πρόσβασης στις εν λόγω διασυνδέσεις με τις γειτονικές τους χώρες στην ΕΕ. Η Gazprom έχει δεσμευτεί να παράσχει στους οικείους πελάτες στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Σλοβακία τη δυνατότητα να ζητούν την παράδοση του συνόλου ή μέρους του φυσικού αερίου που προμηθεύονται βάσει σύμβασης στα σημεία εισόδου στα κράτη της Βαλτικής και τη Βουλγαρία. Τούτο θα επιτρέψει στους πελάτες να αναζητούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες στα κράτη της Βαλτικής και τη Βουλγαρία, ακόμη και πριν καταστεί διαθέσιμη η υποδομή φυσικού αερίου που θα εξασφαλίζει τη σύνδεση.

Η Gazprom θα δικαιούται να χρεώνει ένα σταθερό και διαφανές τέλος εξυπηρέτησης, σύμφωνα με τα όσα κατά κανόνα θα χρέωνε για παρόμοιες υπηρεσίες στην αγορά.

2) Εξασφάλιση ανταγωνιστικών τιμών φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η Επιτροπή έχει εκφράσει ανησυχία για το ότι οι εδαφικοί περιορισμοί έχουν επιτρέψει στην Gazprom τον κατακερματισμό της αγοράς και, ως εκ τούτου, της έχουν δώσει ενδεχομένως τη δυνατότητα να επιβάλλει υπερβολικές τιμές σε πέντε κράτη μέλη (Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Πολωνία).

Η Gazprom έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει σειρά σημαντικών αλλαγών στις συμβατικές της ρήτρες αναθεώρησης των τιμών προκειμένου να εξασφαλίζονται ανταγωνιστικές τιμές φυσικού αερίου σε αυτές τις αγορές φυσικού αερίου:

* Τιμές φυσικού αερίου που συνδέονται με ανταγωνιστικά κριτήρια αναφοράς: Η Gazprom θα ορίσει ανταγωνιστικά κριτήρια αναφοράς, περιλαμβανομένων των τιμών κόμβου (hub) Δυτικής Ευρώπης, στις ρήτρες αναθεώρησης των τιμών που περιλαμβάνονται στις συμβάσεις της με πελάτες από τα πέντε κράτη μέλη. Οι ρήτρες αναθεώρησης των τιμών επιτρέπουν στους πελάτες να ζητούν αλλαγές στην τιμή του φυσικού αερίου που καταβάλλουν. Οι δεσμεύσεις θα παρέχουν στους πελάτες ρητό συμβατικό δικαίωμα να ξεκινούν τη διαδικασία αναθεώρησης των τιμών όταν οι τιμές που καταβάλλουν αποκλίνουν από την ανταγωνιστική τιμή αναφοράς. Τούτο θα εξασφαλίσει ανταγωνιστικές τιμές φυσικού αερίου στις περιοχές αυτές στο μέλλον.

* Πιο συχνή και αποτελεσματική αναθεώρηση των τιμών: Η Gazprom θα αυξήσει τη συχνότητα και την ταχύτητα αναθεώρησης των τιμών. Για τις συμβάσεις, π.χ. στα κράτη της Βαλτικής, που δεν περιλαμβάνουν σήμερα ρήτρες αναθεώρησης των τιμών, η Gazprom θα εισαγάγει ρήτρες που θα λαμβάνουν υπόψη τα ανωτέρω στοιχεία.

3) Εξάλειψη των απαιτήσεων που γεννήθηκαν μέσω της δεσπόζουσας θέσης της στην αγορά. Τέλος, η Επιτροπή έχει εκφράσει ανησυχία για το ότι η Gazprom μόχλευσε τη δεσπόζουσα θέση της στην αγορά προμήθειας φυσικού αερίου για να αποκτήσει πλεονεκτήματα που σχετίζονται με τον έλεγχο των υποδομών φυσικού αερίου ή την πρόσβαση σε αυτές. Στην κοινοποίηση αιτιάσεων είχαν διατυπωθεί ανησυχίες σε σχέση με το έργο South Stream στη Βουλγαρία και τον αγωγό Γιαμάλ στην Πολωνία.

* Μη προβολή απαιτήσεων της Gazprom. Όσον αφορά το έργο South Stream, η Gazprom έχει δεσμευτεί να μην ζητήσει αποζημίωση από τους εταίρους της στη Βουλγαρία μετά από τη διακοπή του έργου South Stream. Τούτο δεν θίγει το ζήτημα κατά πόσον οι εν λόγω απαιτήσεις ήταν εξαρχής έγκυρες.

Όσον αφορά τον αγωγό Γιαμάλ, η έρευνα της Επιτροπής έδειξε ότι η κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει με την παρούσα αντιμονοπωλιακή διαδικασία, λόγω των επιπτώσεων διακυβερνητικής συμφωνίας μεταξύ Πολωνίας και Ρωσίας.

Για την καλύτερη αντιμετώπιση μελλοντικών διακυβερνητικών συμφωνιών, η Επιτροπή υπέβαλε τον Φεβρουάριο του 2016 νομοθετική πρόταση ώστε οι διακυβερνητικές συμφωνίες να υπόκεινται σε πρότερο έλεγχο από την Επιτροπή. Η πρόταση εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 2 Μαρτίου 2017 και εκκρεμεί πλέον στο Συμβούλιο.