‘Αρθρο του Παναγιώτη Λιαργκόβα
Οι επιδιωκόμενες διαρθρωτικές αλλαγές στα χρόνια της κρίσης δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Οι συντάξεις συνέχισαν παρέχουν ασφάλεια στις πιέσεις της αγοράς εργασίας, ευνοώντας την μαζική έξοδο σε πρόωρη συνταξιοδότηση, κυρίως γυναικών.
Υπερβάσεις δαπανών συνέπεσαν με μειώσεις εσόδων λόγω εκτεταμένης ανεργίας και αύξησης της εισφοροδιαφυγής.
Αφού δεν υπήρχε εναλλακτική πηγή εισροών, η χρηματοδότηση έγινε από το ίδιο το σύστημα μέσω περικοπών σε όλες τις συντάξεις, παλαιές και νέες.
Αυτές έλαβαν χώρα σε δέκα διαφορετικές περιστάσεις από το 2010, οδηγώντας σε σωρευτικές απώλειες μεταξύ 14% στις χαμηλές και σχεδόν 50% στις υψηλότερες συντάξεις σε συνταξιούχους όλων των ηλικιών. Στις επικουρικές συντάξεις, για να θεμελιωθεί η άποψη ότι οι αυτές δεν εμπεριέχουν δημοσιονομικό κίνδυνο, η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος νομοθετήθηκε το 2012.
Οι σημαντικές περικοπές των συντάξεων που προέκυψαν από τα Μνημόνια, αλλοίωσαν σημαντικά την αναλογική (ανταποδοτική) τους πλευρά.
Οι μειώσεις αυτές αποτελούν βαρύ πλήγμα στην αναλογικότητα των συντάξεων που στηρίζονται στην προηγούμενη καταβολή εισφορών.
Η δυσανάλογη μείωση των μεσαίων και υψηλών συντάξεων αναιρεί εμφανώς τη συνέπεια της ασφαλιστικής νομοθεσίας. Τα σημερινά προβλήματα επιτείνουν το πρόβλημα.
Η ανεργία που ξεπερνά το 25% στερεί από το ασφαλιστικό σύστημα πάνω από € 7 δισ. Η μείωση μισθών κατά 28,2 μονάδες (από το 2010 μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2015) σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ στερεί από το ασφαλιστικό σύστημα πάνω από € 4 δισ.
Η εισφοροδιαφυγή, η αδήλωτη εργασία και οι ευέλικτες μορφές εργασίας στερούν από το ασφαλιστικό σύστημα πάνω από € 8,5 δισ. Η περικοπή των κοινωνικών πόρων των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης έχει κόστος € 1 δισ. ενώ πρέπει να σημειώσουμε και τα € 12 δισ. απώλειες από το PSI.
Τα συνολικά έσοδα των Ταμείων καταγράφουν σημαντική μείωση την περίοδο 2011-2013: από 12% στο ΝΑΤ έως και 48,9% στο ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, ενώ και τα έξοδα των εν λόγω ταμείων καταγράφουν μείωση που κυμαίνεται από 9,2% μέχρι 39,9%, με μοναδική εξαίρεση το ΕΤΑΑ.
Μεταξύ 2011 και 2013 ο αριθμός των ασφαλισμένων μειώθηκε, ενώ ο αριθμός των συνταξιούχων κατά κανόνα αυξήθηκε, πέρα από ελάχιστες περιπτώσεις όπου μειώθηκε οριακά. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις χαμηλότερες αμοιβές και τη μειωμένη οικονομική δραστηριότητα εξηγεί τα μειωμένα έσοδα και δημιουργεί προβληματισμό για το μέλλον.
Τέλος, η συμμετοχή του δημοσίου είτε ως κρατική επιχορήγηση είτε ως κοινωνικοί πόροι αποτελούν σημαντικό μερίδιο τόσο των συνολικών τους εσόδων όσο και των δαπανών τους για συντάξεις.
Τα Ταμεία που συστηματικά λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση και εισπράττουν θεσμοθετημένους κοινωνικούς πόρους εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από αυτά. Ειδικότερα, στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ η κρατική επιχορήγηση αποτελεί το 39% των εσόδων του ταμείου, στον ΟΓΑ το 89% και στο ΝΑΤ το 92% (στοιχεία 2013-2014).
Στην προσπάθεια αύξησης των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων η διεύρυνση της ασφαλιστικής βάσης είναι η μόνη διέξοδος. Με βάση την ελληνική πραγματικότητα, τρεις είναι οι κύριες κατευθύνσεις που μπορεί να επιτευχθεί αυτό: Η πρώτη είναι η αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής με τη καταπολέμηση της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας.
Η δεύτερη είναι η επιβολή ασφαλιστικών εισφορών σε πρόσθετα εισοδήματα από εργασία που δεν υπάγονται σε ασφαλιστικές κρατήσεις, και η τρίτη και αποτελεσματικότερη είναι η αύξηση των απασχολούμενων με τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης.
* Ο Παναγιώτης Λιαργκόβας είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και Συντονιστής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή των Ελλήνων
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Αγορά»
στο 